آرتروز و ساییدگی مفصل شانه: علائم، علت و درمان آن با فیزیوتراپی

مفصل شانه پس از مفصل ران و زانو بالاترین درصد شیوع آرتروز را به خود اختصاص می‌دهد؛ دلیل این جایگاه سوم آن است که برخلاف مفصل‌های بزرگ پایین تنه معمولاً وزنی بر آن تحمیل نمی‌شود. با این حال، مانند عارضه مفصل ران و زانو، تحلیل غضروف مشخصه بارز آرتروز شانه و منشأ دردی شدید و موجب محدود شدن عملکرد، سفتی مفصل و نقصان یافتن کیفیت زندگی است. اگر چه درمان آرتروز شانه به صورت قطعی نیست، درمان‌های متعددی، هم غیرجراحی و هم جراحی، برای فرونشاندن علائم وجود دارند که بیمار می‌تواند با بهره‌گیری از آنها همچنان در عرصه‌ی زندگی فعال باقی بماند. در ادامه به مباحث مرتبط با آرتروز شانه می‌پردازیم.

روش های درمان آرتروز شانه

آرتروز شانه روش های درمانی متفاوتی دارد که بسته به شدت آسیب دیدگی پزشک شما آنها را انتخاب می کند. دکتر سعیدی با تخصص در زمینه طب فیزیکی و توانبخشی، می تواند در زمینه درمان آرتروز شانه به شما کمک شایانی کنند. از جمله روش های درمانی ایشان شامل شاک ویو، الکتروتراپی، فیزیوتراپی و تزریق اوزون می باشد. جهت انجام مشاوره و رزرو نوبت میتوانید با شماره زیر تماس حاصل فرمائید.

تماس با ما

با شماره گیری ۰۹۳۷۳۶۷۶۶۸۶ و ۰۲۱۶۶۵۳۳۲۴۵ نوبت تعیین کنید
آدرس:خیابان ستارخان، تقاطع بهبودی، جنب بانک اقتصاد نوین، پلاک ١٨٢، (ساختمان دندانپزشکی پردیسان)،طبقه دوم

آناتومی شانه

شانه از تعدادی استخوان‌ به هم متصل تشکیل می‌شود؛ انتهای فوقانی بازو (هومروس) یک گوی موسوم به سر هومرال (بازویی) است که روی حفره‌ای تکیه می‌کند که بخشی از استخوان کتف به نام گلنوئید به شمار می‌رود. برخلاف مفصل ران، که آن هم یک مفصل گوی و حفره‌ای اما دارای حفره‌ای عمیق برای برقراری پایداری است، شانه نه برای حفظ پایداری که برای به حرکت درآمدن آفریده شده است و نسبت به بقیه مفصل‌های بدن بیشترین حرکت را دارد. گوی مفصل شانه در مقابل حفره حرکت می‌کند، اما چون صرفاً روی آن قرار دارد و به آن تکیه می‌کند و کاملاً درون آن فرو نرفته است، برای پایداری و حرکت به بافت‌های نرم وابسته است. رباط‌ها (لیگامان‌ها)، رشته‌هایی که هم به گوی و هم به حفره متصل‌اند، و تاندون‌ها (اتصال‌های بافت نرم ماهیچه به استخوان) در پایداری شانه نقش دارند. تاندون‌های شانه گوی را در حفره می‌چرخانند و به همین جهت آنها را چرخاننده شانه (روتیتور کاف) می‌نامند. بنابراین چهار تاندون چرخاننده‌ی شانه، آن را به حرکت درمی‌آورند و پایدارش می‌سازند؛ این تاندون‌ها خود در معرض آسیب دیدن، فرسودگی و سایش و تخریب (پارگی چرخاننده شانه) قرار دارند.

عکس بالا کالبدشناسی شانه می باشد، در تصویر هومروس (سر استخوان بازو)، گلنوئید (حفره شانه)، لابروم (حاشیه شانه)، رباط‌ها و تاندون‌ها قابل مشاهده هستند. (تصویر از رابرت اکونور)

انواع آرتروز شانه

رایج‌ترین گونه‌های ارتروز شانه عبارت‌اند از:

استئوآرتریت

ارتروز شانه، مشابه مورد زانو و مغصل ران، یکی از گونه‌های فرسایشی آرتروز است و احتمالاً در نتیجه‌ی تلفیق عواملی چون استفاده بیش از حد، وراثت، میکرو تروما و افزایش نیروهای بین مفصلی بروز می‌یابد. غضروف مواد تشکیل دهنده شیمیایی طبیعی خود را از دست می‌دهد، دچار فرسودگی و ساییدگی شانه می‌شود و در نهایت کاملاً از بین می‌رود؛ بدون این پوشش حفاظتی، استخوان‌های زیرین بر روی هم ساییده می‌شوند و به درد شانه دامن می‌زنند.

آرتروز شانه التهابی

در عارضه‌هایی چون آرتریت روماتوئید، عامل‌های متعدد و غالباً مرتبط با سیستم ایمنی منجر به التهاب مفصل و پوشش آن می‌شوند، به گونه‌ای که در نهایت سطح‌های غضروفی ساییده می‌شوند. خوشبختانه در درمان پزشکی بسیاری از گونه‌های آرتروز التهابی پیشرفت‌های چشمگیری به دست آمده است، و ضرورت درمان جراحی تا حد قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است.

آرتروپاتی (بیماری مفصل) پارگی چرخاننده شانه (کاف)

پارگی‌های بسیار بزرگ تاندون چرخاننده شانه (روتیتور کاف) در اصطلاح آرتروپاتی، پارگی کاف نامیده می‌شود و پیامد درمان نشدن آسیب محل اتصال چهار عضله پایدار کننده و حرکت دهنده اصلی مفصل شانه است. علی‌رغم شیوع پایین پارگی‌های عمده‌ی تاندون چرخاننده شانه، در حدود ۴% بیمارانی که به درمان پارگی چرخاننده شانه بی‌توجه هستند به آرتروپاتی (بیماری مفصل) پارگی کاف مبتلا می‌شوند. درمان آرتروز شانه ناشی از آرتروپاتی پارگی کاف بسیار دشوار است، چون در این حالت هم بافت نرم نگهدارنده مفصل و هم سطح مفصل آسیب می‌بینند.

مرگ استخوانی(بافت مردگی غیرعروقی)

این گونه از آرتروز شانه عارضه‌ی نادری است که در آن خون‌رسانی به استخوان تشکیل دهنده‌ی گوی شانه دچار اختلال می‌شود و این امر به مرگ و متلاشی شدن بخش استخوانی می‌انجامد. غضروف پوشش دهنده در پی‌آمد از دست رفتن حمایت استخوان در معرض نیروهایی قرار می‌گیرد که این بار آسیب دیدن غضروف را در پی دارد.

آرتروز شانه پس از ‌آسیب

این گونه از آرتروز شانه در نتیجه شکستگی گوی یا حفره در حالتی بروز می‌یابد که سطح غضروف نیز هنگام شکسته شدن استخوان آسیب دیده باشد. علت ارتروز شانه در نهایت ساییدگی و از بین رفتن سطح غضروف را موجب می‌شود.

علل

به طور کلی پدیده ‘پارگی و ساییدگی مفصل شانه ” و علت آرتروز شانه دقیقاً شناخته شده نیست. با این حال عوامل مؤثری وجود دارند که شانس ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهند مانند: عمل جراحی شانه، سابقه ضربه، بیماری‌های التهابی (به طور عمده آرتریت روماتوئید) و استفاده بیش از حد از شانه. افرادی که با فعالیت‌هایی سروکار دارند که مجبورند به شدت دستان خود را بالا ببرند بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند، مثل وزنه برداران یا بازی کنان تنیس. آرتریت روماتوئید یک بیماری سیستمیک است که سراسر بدن را درگیر می‌کند. در این بیماران، سیستم ایمنی به علت ساییدگی مفصل شانه  به اشتباه به مفاصل حمله کرده و باعث التهاب و آسیب گسترده‌ای آن‌ها می‌شود.

علائم

رایج‌ترین علائم آرتروز شانه، همانند دیگر مفاصل، بروز شانه درد هنگام فعالیت است. به مرور زمان، بیمار هنگام استراحت کردن نیز دچار حمله درد می‌شود و حتی گاهی نمی‌تواند از شدت درد به خواب رود. مفصل به موازات از بین رفتن غضروف، سفت می‌شود، دامنه حرکتی‌اش کاهش می‌یابد، و فعالیت بیمار را محدود می‌کند به گونه‌ای که حتی مخل انجام ساده‌ترین کارهای روزمرّه، مانند لباس پوشیدن، دست دراز کردن به طرف اشیاء و حتی رعایت بهداشت فردی می‌شود. همان‌طور که دامنه حرکتی مفصل محدود و محدودتر می‌شود، انجام کارهایی چون رانندگی، فعالیت ورزشی، کار خانه و حتی نوشتن و استفاده از رایانه دشوار می‌گردد. درد شانه غالباً بر ناحیه پشت شانه متمرکز است، اما معمولاً از شانه تا بازو و آرنج نیز منتشر می‌شود. احتمالاً ناتوان کننده‌ترین علامتی که اکثر بیماران با آن مواجه می‌شوند، کم‌خوابی است؛ چون بیمار به دشواری می‌تواند وضعیت راحتی را برای خوابیدن روی سمت آسیب دیده یا سالم پیدا کند. آرتروز به شدت بر حرکت مفصل شانه تأثیر می‌گذارد و گاهی حرکت دادن شانه به دلیل ساییده شدن استخوان‌های گوی یا حفره بر روی یکدیگر توأم با ترک برداشتن، ساییدگی یا صدا دادن مفصل (کریپتوس) است.

تشخیص

همگام با پیشرفت علایم آرتروز شانه، پزشک در معاینه متوجه سفتی یا کاهش دامنه حرکتی مفصل می‌شود، کاهش نیرو چشمگیر است و زمان حرکت دادن بازو صدای سایش و روی هم کشیده شدن استخوان‌ها (کریپتوس) شنیده می‌شود. معمولاً میزان آسیب غضروف مفصلی و ابتلا به آرتروز در تصاویر رادیوگرافی قابل مشاهده است. از آنجایی که غضروف در تصویر اشعه ایکس دیده نمی‌شود، وجود آن در یک مفصل سالم با توجه به فضای بین گوی و حفره مشخص می‌شود. با از بین رفتن غضروف این فضا  در تصاویر رادیوگرافی کمتر و باریک‌تر می‌شود و در مرحله پایانی بیماری، استخوان گوی را می‌توان مستقیماً در مقابل حفره بی هیچ فضایی بین آن دو مشاهده کرد. همچنبن خارهای استخوانی (استئوفیت یا زائده استخوانی) ایجاد شونده پیرامون حاشیه‌ای مفصل غالباً در گونه‌های مختلف آرتروز به چشم می‌خورند. سی. تی. اسکن نوعی بررسی رایانه‌ای است که برای به دست آوردن تصویری با جزییات بیشتر از مفصل شانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، حال آن که در ام. آر. آی. سیم‌پیچی مغناطیسی روی ناحیه مورد نظر قرار داده می‌شود تا اطلاعاتی را درباره استخوان و غضروف در اختیار قرار دهد و مهم‌تر از این عارضه‌ی اطراف بافت‌های نرم، به ویژه عضله‌ها و تاندون‌های شانه، را آشکار سازد.

درمان

درمان اولیه‌ی آرتروز شانه، مانند دیگر مفاصل، معمولاً درمانی غیرجراحی است که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

تعدیل فعالیت

اجتناب از انجام فعالیت‌هایی که فشار فراوانی را بر بازوها وارد می‌کنند، بلند نکردن اشیاء سنگین با بازوی آسیب دیده و تلاش در تعدیل فعالیت‌های ورزشی به گونه‌ای که فشار کمتری بر بازوی تحت درمان وارد شود.

کمپرس یخ و گرما

• قرار دادن کمپرس یخ سه یا چهار بار در روز در کاهش التهاب، به ویژه پس از ورزش کردن یا فشار آمدن بر شانه، مؤثر است.
• رطوبت و گرما درد بازو را تاحدی تسکین می‌بخشد.

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDS)

مانند ایبوپروفن، ناپروکسین یا آسپرین از جمله داروهای مفیدی هستند که فروش بدون نسخه‌شان آزاد است. چون این داورها شکم را تحریک می‌کنند و باعث سوزش آن می‌شوند بهتر است همراه وعده‌های غذایی مصرف شوند. داروهای ضدالتهاب تجویزی نیز در دسترس‌اند و احتمال دارد چنانچه طبق دستور پزشک مصرف شوند، عوارض جانبی کمتری را به دنبال داشته باشند و چندان باعث آزار بیمار نشوند. در هر حال پزشک معالج باید  از تمام داروهای مصرفی بیمار و اثر برهم‌کنش‌های بالقوه آنها بر یکدیگر آگاهی داشته باشد.

تزریق کورتیکواستروئیدها (کورتیزون)

برای درمان التهاب درون مفصل سودمند است. اگرچه غالباً تزریق کورتیزون در مفصل خطری را به دنبال ندارد، اثرهای مثبت احتمالی آن دوام چندانی ندارند. ضمناً گاهی این تزریق میزان قند بیماران مبتلا به دیابت را تا مدتی افزایش می‌دهد.

تزریق مکمل

 ترکیب‌های سنتزی مانند هیالورونیک اسید و مشتق‌های آن ساختاری مشابه مایع مفصل سالم دارند. این داروها به منظور افزایش لغزندگی مفصل، داخل آن تزریق می‌شوند. این ترکیب‌ها گران هستند و مصرف‌شان تنها برای درمان زانو مجاز دانسته می‌شود، چون زانو مفصلی است که بیشترین تجارب پزشکی در مورد آن به دست آمده‌اند. تاکنون اطلاعات اندکی درباره تأثیرگذاری این ترکیب‌ها در درمان آرتروز شانه حاصل شده است.

الکتروتراپی

 الکتروتراپی و مدالیته‌های موضعی برای کاهش درد و بهبود طبیعی بوسیله افزایش انرژی (الکتریکی، صوتی، نوری، مغناطیسی، حرارتی) انجام می‌شوند. الکتروتراپی و مدالیته‌های موضعی دارای مزایای کوتاه‌مدت هستند که مقدمه‌ای برای روش های درمانی بلندمدت مانند تمارین ورزشی محسوب می‌شوند. در حالیکه بسیاری از بیماران با استفاده از الکتروتراپی شاهد اثرات فوری درمانی هستند، بایستی توجه داشته باشیم که مدالیته‌های غیرفعال در واقع مشابه داروهای مُسکن و ضد التهاب عمل می‌کنند. به این معنی که الکتروتراپی و مدالیته‌های موضعی روش هایی برای کاهش درد و التهاب هستند که اثرات کوتاه‌مدت دارند که به شما اجازه می‌دهند تا زمان برطرف شدن علت اصلی عارضه، به فعالیت خود ادامه دهید.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی برای حفظ یا بهبود دامنه حرکتی و قدرت مفصل مفید است، هر چند تحت شرایطی خاص منجر به تشدید درد ناشی از آرتروز می‌شود؛ بنابراین پیش از روی آوردن به این روش باید کارآمد بودن آن را مورد ارزیابی مجدد قرار داد و اطمینان حاصل کرد که به وخامت اوضاع بیمار نمی‌انجامد.

اوزون‌درمانی

تزریق گاز اوزون در زانو و دیگر مفاصل باعث کاهش درد و التهاب می‌شود. اوزون‌درمانی اکسیژن فعال (مخلوط اکسیژن و اوزون) را مستقیما به قسمت آسیب‌دیده می‌فرستد. این روش درمانی کم‌تهاجمی خاصیت ضدالتهابی و احیاکننده اوزون را مستقیما به بافت دارای التهاب ارسال می‌کند. اوزون باعث کاهش درد شده و بوسیله فعال‌سازی سلول های بنیادی بدن بیمار که دارای قدرت بازسازی سلول های آسیب‌دیده هستند، باعث احیای بافت می‌شوند. اوزون همچنین سیستم طبیعی آنتی‌اکسیدان را که حمله رادیکال های آزاد را کنترل می‌کند فعال می‌کند (حمله رادیکال های آزاد در اثر التهاب مزمن باعث آسیب‌دیدگی سلول و ایجاد درد می‌شود). تزریق اوزون باغث افزایش جریان خون و بهبود سنتز کلاژن و غضروف می‌شود. اوزون باعث بهبود تقریبا تمامی موارد مرتبط با بیماری یعنی انتقال اکسیژن، بهبود جریان خون و عملکرد دستگاه ایمنی می‌شود.

 شاک‌ویو 

در روش درمان با شاک‌ویو تاثیرات امواج شوکی با استفاده از دستگاه پاورپلاس در قسمت آسیب‌دیده اِعمال می‌شود. ژنراتور این دستگاه، امواج هوا را به امواج با شعاع آکوستیک تغییر داده و این امواج را بوسیله سر اپلیکاتور به عمق ۵ سانتی متری (تا بیش از ۱۵ سانتی متر) در بافت در قسمت دردناک منتقل می‌کند. این روش باعث بهبود ریزجریان و سوخت و ساز در ناحیه آسیب‌دیده می‌شود. امواج مانع از تجمع کلسیم در بافت های بدن شده، باعث تولید کلاژن شده، تنش در بافت ها را کاهش داده و خاصیت ضددرد دارد. به عبارتی دیگر شاک‌ویو باعث بهبود جریان خون و تولید مجدد سلول های آسیب‌دیده می‌شود. فرکانس های در محدوده ۱ تا ۱۵ هرتز باعث کاهش مدت زمان توانبخشی می‌شود. بیشترین مقدار انرژی از سر اپلیکاتور آزاد شده و و خطر اتلاف انرژی از بدن را از بین می‌برد. شاک‌ویو به صورت سرپایی انجام شده و به زمان زیادی نیاز ندارد و هر جلسه درمانی در چند دقیقه انجام می‌شود. معمولا در طول چند هفته به چندین جلسه درمانی نیاز است. فاصله بین جلسات درمانی با توجه به وضعیت بیماری یا بر اساس ارزیابی‌های دوره‌ای از روند درمانی طبق دستور پزشک تعیین می‌شوند.

کایروپراکتیک

در اغلب مواردی که بیمار به درد و خشکی مفصل دچار می‌شود، از روش درمان دستیبهره برده می‌شود. درمان‌های دستی به منظور بازیابی دامنه حرکتی مفصل شانه انجام شده و نقش مهمی در روند بهبودی بیمار دارند. انجام درمان‌های دستی موجب می‌شود که مفصل شانه به تدریج بتواند، به راحتی حرکت داشته باشد و حرکت‌پذیری خود را بازیابد.

ماساژ تراپی

از روش ماسازتراپی برای بهبود بسیاری از علائم ناشی از آرتروز استفاده می‌شود. کاهش درد و خشکی مفصل، تسکین تنش روحی و اضطراب، بهبود دامنه حرکتی مفصل و کمک به داشتن خواب بهتر از تاثیرات مثبت ماساژدرمانی هستند.

ورزش

حرکات کششی

برای حفظ سلامت مفصل شانه، لازم است که از خشکی مفصل شانه جلوگیری شود. یک برنامه‌ی ورزشی روزانه برای بهبود انعطاف‌پذیری که به نحو مناسب و متعادل تدوین شده است، حرکت‌پذیری شانه را حفظ کرده و موجب تسکین درد و احساس راحتی شما می‌شود. حرکت دادن شانه موجب می‌شود که تاندون‌ها، رباط‌ها و عضلات اطراف مفصل شانه قوی باقی بمانند.

تقویت عضلات

برای تقویت عضلات شانه لازم است ورزش‌هایی انجام شوند که بدون وارد کردن فشار بیش از حد به مفصل موجب افزایش قدرت و استقامت عضلات شانه می‌شوند و به مفصل آسیبی نمی‌زنند. زمانی که غضروف مفصل شانه آسیب دیده باشد، لازم است عضلات و تاندون‌های اطراف مفصل شانه تقویت شوند تا از تحلیل رفتن بیشتر غضروف جلوگیری شود. بدین منظور، انجام تمریناتی توصیه می‌شود که به طور همزمان عضلات را تقویت کرده و دامنه حرکتی آنها را افزایش دهد. ورزش‌های مفید بدین منظور عبارتند از شنا، قایقرانی و کار با دستگاه دوچرخه ثابت بالاتنه. تمرینات تقویت عضلات روتاتور کاف با کش ورزشی یا دمبل سبک و همچنین تمرینات تقویت عضلات کتف باید به منظور حفظ نتایج تمرینی، به طور مداوم انجام شوند.

تمرینات هوازی

ما به افراد مبتلا به آرتروز مفصلی، به شدت توصیه می‌کنیم که زندگی فعال و سالمی داشته باشند. بدین منظور لازم است که این افراد به طور منظم امرینات هوازی را انجام دهند و وزن خود را در محدوده‌ی سالم نگه دارند. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و سایر ورزش‌های مشابه، نه‌ تنها برای حفظ سلامت مفاصل لازم هستند بلکه به بهبود سلامت عمومی بدن و وضعیت روحی فرد نیز کمک می‌کنند.

مکمل‌های غذایی

مانند گلوکزآمین یا کندوراتین سولفات باعث درمان درد شانه برخی از بیماران می‌شوند، بااین وجود، شواهد علمی اندکی مبنی بر اثرگذاری یا ارزش مکمل‌های غذایی در درمان آرتروز وجود دارد. به علاوه سازمان غذا و دارو نظارتی بر این مکمل‌ها ندارد و ممکن است آنها با داروهای مصرفی دیگر تداخل ایجاد کنند. بنابراین پیش از مصرف این مکمل‌ها بهتر است با پزشک معالج مشورت نمود.

پیشگیری

• تا حد امکان به فعالیت‌های روزانه‌ی معمول خود ادمه دهید.
• وزن مناسب داشته باشید.
• جهت حفظ قدرت ماهیچه ها، فعال باشید. اگر برنامه‌ی ورزشی مناسبی را دنبال کنید، انعطاف‌پذیری مفصل را حفظ خواهید کرد یا حتی بهبود خواهید بخشید.
• تا حد امکان از انجام فعالیت‌های بالای سر و هوایی اجتناب کنید.
• تنها در زمان درد شانه ، دست از فعالیت بکشید.

آرتروز شانه یک بیماری پیش رونده است و بارزترین علائم آن درد شدید و مزمن می باشد. اکثر بیمارها با درمان‌های بدون جراحی بهبود پیدا می کنند و پزشک فقط برای تعدادی کمی از بیماران درمان جراحی و مراجعه به دکتر جراح شانه یا مراجعه به جراح شانه را تجویز می‌کند.