مانند بسیاری از موارد آسیب‌دیدگی های زانو پارگی مینیسک زانو بسیار دردناک و آزاردهنده است. متاسفانه این عارضه بسیار شایع می‌باشد. در واقع پارگی مینیسک یکی از متداول‌ترین آسیب‌دیدگی های غضروف زانو محسوب می‌شود.بر طبق داده‌های teenhealth مینیسک قطعه‌ای از غضروف در زانو است که مانند ضربه‌گیر عمل کرده و باعث ثبات و استحکام زانو می‌شود. مینیسک استخوان‌ها را در مقابل ساییدگی محافظت می‌کند. مینیسک می‌تواند در اثر گردش زانو پاره شود. در برخی از موارد تکه‌ای از غضروفِ پاره شده رها شده و در مفصل زانو گیر می‌کند و باعث قفل شدن زانو می‌شود.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#6fb5f3″]
فهرست مطالب
آیا پارگی و کشیدگی مینیسک زانو خود به خود خوب می‌شود؟
در صورت عدم درمان، پارگی مینیسک می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی بیشتر شده و همچنین منجر به ایجاد آرتروز شده و علائم ناگوار دیگری را نیز به وجود بیاورد. درمان پارگی مینیسک در ابتدا با روش های غیرجراحی انجام می‌شود. امکان دارد پزشک از آزمایش، درمان با یخ، داروهای مُسکن یا فیزیوتراپی استفاده کند. بنابراین برای درمان و ترمیم بافت های آسیب دیده مینیسک زانو می‌توان از روشهای درمانی مانند فیزیوتراپی، تزریق PRP ، جراحی و غیره استفاده کرد که همگی روشهای مناسب و قابل اطمینانی هستند که بسته به شرایط بیمار توسط پزشک توصیه می‌شود.
دکتر مهدی سعیدی بورد تخصصی توانبخشی و طب فیزیکی یکی از بهترین متخصصان در زمینه درمان پارگی مینیسک زانو است. جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.
۰۲۱۶۶۵۳۳۲۴۵ [/alert]
آناتومی
بین تیبیا (درشت‌نی) و فمور (استخوان ران) دو مینیسک در مفصل زانو وجود دارند. مینیسک داخلی که به شکل C می‌باشد در داخل زانو و نزدیک به زانوی دیگر قرار دارد. مینیسک خارجی که به شکل U می‌باشد در نیمه خارجی مفصل زانو قرار دارد.هر دو مینیسک مانند ضربه‌گیر در زانو عمل می‌کنند. مینیسکها که مانند واشری بین تیبیا و فمور قرار دارند، به تقسیم نیرو در مفاصل کمک می‌کنند.راه رفتن، وزنی معادل دو برابر وزن بدن روی مفصل زانو وارد می‌کند. دویدن هشت برابر وزن بدن روی زانو نیرو وارد می‌کند. هنگامی که زانو خم می‌شود، قسمت عقبی مینیسک ها بیشترین فشار را متحمل می‌شوند. غضروف مفصلی ماده‌ای نرم و لغزنده است که قسمت انتهایی استخوان هایی که سازنده مفصل زانو هستند را پوشش می‌دهد. غضروف مفصلی باعث می‌شود تا سطوح بدون آسیب رساندن روی یکدیگر بلغزند.با تقسیم نیرو در مفصل زانو، مینیسک ها از غضروف مفصلی در برابر فشار زیاد بر یک قسمت کوچک بر سطح مفصل محافظت می‌کنند. بدون وجود مینیسکها نیروی وارده بر مفصل زانو در یک قسمت کوچک متمرکز شده و منجر به آسیب‌دیدگی و تخریب غضروف مفصلی و ایجاد عارضه آرتروز می‌شود.مینیسک باعث ایجاد پایداری و ثبات در مفصل زانو می‌شود. مینیسک ها سطح درشت‌نی (تیبیا) را به حفره‌ای کم‌عمق تبدیل می‌کنند که از سطح صاف تیبیا پایدارتر است. بدون وجود مینیسکها، فمور که کروی می‌باشد روی سطح صاف تیبیا می‌لغزد.
دلایل اصلی پارگی مینیسک
هنگامی که زانو دچار کشش یا پیچش ناگهانی شود، احتمال پارگی مینیسک وجود دارد. زمانی که جسم سنگینی را به طور ناگهانی بلند کنید، ممکن است مینیسکها آسیب ببینند. آسیب ممکن است هنگام ورزش کردن نیز ایجاد شود. افرادی که زانوی ضعیفتری دارند بیشتر در معرض پارگی مینیسک قرار دارند. بنابراین افراد سالخورده‌تر راحت‌تر دچار پارگی مینیسک می‌شوند.
علائم پارگی مینیسک
درد ناشی از پارگی مینیسک می‌تواند بسیار شدید یا نامشخص و مبهم باشد. برخی از افراد دردی مداوم و مبهم را توصیف می‌کنند، و بسیاری دیگر نیز دچار درد شدید هنگام خم کردن زانو می‌شوند. درد هنگام خم کردن زانو، زانو زدن، قفل کردن زانو و سر پا نشستن می‌تواند بسیار شدید باشد. امکان دارد هنگام خم کردن یا حرکت دادن زانو صدا شنیده شود. برخی از مواقع زانو قفل می‌شود. این دردها درد جانبی خلفی زانو نام دارند.علائم زیر می‌توانند نشان‌دهنده پارگی مینیسک باشند:
- درد و ورم خفیف یا درد متوسط تا شدید
- چنانچه پارگی در حد متوسط باشد، امکان دارد درد جانبی زانو و ورم شدید ایجاد شود.
- اگر آسیب‌دیدگی شدید باشد، علائم شامل درد شدید و التهاب می‌باشد. در چنین مواردی امکان دارد تکه‌های پاره شده مینیسک به فضای مفصل رفته و باعث ایجاد صدا هنگام قفل شد زانو شوند. در صورت آسیب‌دیدگی شدید مینیسک، خم و راست کردن زانو مشکل می‌باشد.
- علائم ساییدگی مینیسک و پارگی مینیسک اندکی متفاوت می‌باشند. اگرچه بیماران با مینیسک پاره‌شده بیشتر دچار درد و ورم مختصر شده و در زانو صدا شنیده می‌شود.
درجه‌بندی
طیف آسیب‌دیدگی های مینیسک از تخریب داخلی تا پارگیهای شدید را شامل می‌شوند. برای توصیف آسیب‌دیدگی های مینیسک( پارگی مینیسک زانو) از سیستم درجه‌بندی مناسبی استفاده می‌شود.پارگی مینیسک زانو به روشهای مختلف، با در نظر گرفتن موقعیت کالبدشناختی، نزدیکی به خونرسانی و …، درجه‌بندی می‌شود. تاکنون پیکربندی‌ها و الگوهای پارگی گوناگونی توصیف شده‌اند که در زیر به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم:
- پارگیهای شعاعی
- پارگیهای بالی شکل یا مانند منقار طوطی
- پارگیهای طولی پیرامونی
- پارگیهای شبیه دسته سطل
- پارگیهای گسسته افقی
- پارگیهای فرساینده پیچیده
سپس این پارگی‌ها با توجه به نزدیکی به قسمت خونرسانی مینیسک، یعنی قرار گرفتن در ناحیه “قرمز ـ قرمز”، “قرمز ـ سفید” یا “سفید ـ سفید” درجه‌بندی می‌شوند.در هر حال، اهمیت کاربردی این درجه‌بندی به تعیین این نکته بر می‌گردد که آیا مینیسک زانو قابل‌ترمیم هست یا خیر. با در نظر گرفتن عملکردهای بسیار مهم مینیسک برای ورزشکاران، از این عضو باید مراقبت لازم به عمل آید و در اولین فرصت ممکن‌ترمیم شود. ترمیم‌پذیری مینیسک به چند عامل بستگی دارد که عبارت‌اند از:
- سن
- میزان فعالیت
- الگوی پارگی
- کهنگی پارگی (زمان پارگی)
- آسیب دیدن بخش‌های دیگر (آسیب دیدگی و پارگی رباط صلیبی (acl)
- قابلیت التیام یافتن
تشخیص
پزشک حین معاینه هر دو زانو، زانوی آسیب‌دیده را با زانوی سالم مقایسه می‌کند و وجود نشانه‌های تورم، التهاب و مایع داخل مفصل زانو را بررسی می‌کند. سپس زانوی آسیب دیده را، البته در صورت قفل نبودن آن، خم می‌کند تا صداهای احتمالی هنگام حرکت دادن زانو را بشنود و گیر کردن آن را بررسی کند. علاوه بر این، پزشک دامنه حرکتی زانو را ارزیابی می‌کند و زانو را حرکت می‌دهد تا ببیند که آیا مینیسک به فشار حساس است یا خیر. برای مثال پزشک در “آزمایش مک‌موری”، پا را از زانو خم می‌کند و سپس آن را رو به داخل و خارج می‌چرخاند و به آرامی زانو را صاف می‌کند. چنانچه بیمار هنگام انجام این آزمایش احساس درد کند یا زانو حین چرخاندن پا صدا بدهد، به احتمال زیاد مینیسک پاره شده است.اگر نتایج آزمایش مک موری نشانگر پارگی مینیسک باشد، احتمالاً آزمایش‌های دیگری نیز انجام خواهند شد:
- پرتونگاری (اشعه ایکس) زانو برای بررسی آسیب‌هایی استخوانی مانند شکستگی که علائمی مشابه علائم پارگی مینیسک دارند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا مقطع‌نگاری رایانه‌ای (سی. تی. اسکن) ـ از هر ده مورد پارگی مینیسک زانو، ۹ مورد در تصاویر به دست آمده در یکی از این دو روش مشخص می‌شود.
- آرتروسکوپی(جراحی مینیسک زانو به کمک دوربین) برای دیدن داخل مفصل زانو و معاینه مینیسک. در صورت استفاده از آرتروسکوپی در فرایند تشخیص، عارضه نیز غالباً در طول همین عمل درمان می‌شود.
درمان
آسیب‌دیدگی شدید یا ساییدگی در طول زمان می‌تواند باعث پارگی مینیسک شود؛ در این صورت درد ایجاد شده و راه رفتن دشوار و یا حتی غیرممکن می‌شود. برخی از گزینه‌های درمانی برای پارگی مینیسک عبارتند از:
استراحت
در موقعیتهای خاص استراحت و گزینه‌های ضدالتهابی (یخ، مُسکن و …) تنها اقدامات ضروری می‌باشند. تنها در صورتیکه پارگی جزئی وجود داشته باشد، پزشک از این اقدامات استفاده خواهد کرد. از آنجایی که تضمینی وجود ندارد که بدن خودش بهبود پیدا کند، این اقدامات درمانی همراه با روشهای درمانی دیگری برای پارگی مینیسک استفاده خواهند شد. در این موارد استراحت و روشهای درمانی ضدالتهابی برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی بیشتر قبل از آغاز روشهای درمانی دیگر استفاده خواهند شد. اگرچه استراحت ارزان‌ترین گزینه درمانی می‌باشد، تأثیر آن نیز از روشهای دیگر کمتر می‌باشد.
مصرف دارو
داروهایی مانند استامینوفن، آسپیرین یا ایبوپروفن می‌توانند تا حدی درد را تسکین دهند، ولی مشکل پارگی مینیسک را حل نخواهند کرد. داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن نیز می‌توانند ورم را کاهش دهند.
خارج کردن مایع مفصلی
خارج کردن مایع اضافی مفصل می‌تواند به طور موقتی درد را تسکین دهد، ولی مینیسک بهبود پیدا نکرده و مایع معمولاً مجدداً تجمع پیدا خواهد کرد.
اسپلینت و بریس
بریس می‌تواند در محافظت از ناحیه آسیب‌دیده مؤثر باشد ولی نمی‌تواند پارگی مینیسک را درمان کند.
شاک‌ویو برای درمان آسیب‌دیدگی زانو
در درمان درد مزمن و درد در اطراف کشکک زانو، درمان با شاک‌ویو موثرتر و بی‌خطرتر می‌باشد و احتمال بازگشت عارضه در این روش درمانی کمتر از روشهای متداول می‌باشد.
درمان با پلاسمای غنی از پلاکت
درمان با روش پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) گزینه مناسبی برای درمان پارگی مینیسک می‌باشد. انجام این روش درمانی تنها چند دقیقه زمان می‌برد. در طول انجام PRP، مقدار کمی از خون از بدن بیمار خارج می‌شود. سپس خون در سانتریفیوژ قرار داده شده تا پلاکتها که نقش مهمی درترمیم بافت دارند، غلیظ و متمرکز شوند. سپس خون غنی از پلاکت به قسمت آسیب‌دیده تزریق می‌شود.درمان به این روش به صورت سرپایی می‌باشد، درنتیجه پس از درمان بیمار می‌تواند به منزل برود. امکان دارد درد مختصری پس از درمان ایجاد شود.جهت افزایش میزان بهبود پارگی مینیسک، می‌توان از PRP همراه با روشهای درمانی دیگر استفاده کرد.برای مثال با استفاده از فیزیوتراپی به همراه PRP، کیفیت و سرعت بهبود بسیار افزایش پیدا می‌کند. حتی چنانچه بیمار تنها از استراحت و داروهای ضدالتهابی استفاده کرده باشد، PRP باعث بهبود نتایج خواهد شد. هزینه PRP از فیزیوتراپی و جراحی کمتر می‌باشد و به عنوان درمانی برای پارگی مینیسک بسیار مقرون به صرفه می‌باشد.
فیزیوتراپی برای توانبخشی بعد از پارگی مینیسک زانو
برای درمان پارگی مینیسک همیشه با جراحی نیاز نمی‌باشد. بسیاری از علائم را می‌توان بوسیله فیزیوتراپی درمان کرد. در واقع بسیاری از پزشکان به عنوان اولین گزینه درمانی، فیزیوتراپی را تجویز می‌کنند.علاوه بر فیزیوتراپی، ماساژدرمانی نیز می‌تواند به کنترل ورم و درد کمک کرده و باعث بهبود حرکتی زانو شود. متخصصین فیزیوتراپی می‌توانند از تحریک الکتریکی عصبی عضلانی برای بهبود قدرت استفاده کنند و تمرینات ورزشی ویژه‌ای را برای کنترل درد به کار ببرند.چنانچه در قسمتهای جانبی، پشت و بخش خارجی زانو درد مداوم موضعی وجود داشته باشد، حتماً به پزشک متخصص در زمینه آسیب‌دیدگیهای زانو مراجعه کنید تا برنامه درمانی موثری برای شما طرح‌ریزی کند.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#6fb5f3″]
پزشک به دلایل زیر ممکن است انجام جراحی را توصیه کند:
- پس از انجام روشهای درمانی غیرجراحی مانند استراحت و فیزیوتراپی همچنان درد وجود داشته باشد.
- زانو به جای عملکرد طبیعی، قفل می‌شود.
- با انجام جراحی امکان کاهش مشکلات مفصل مانند آرتروز در آینده وجود داشته باشد.
- بیمار شخص فعالی می‌باشد که آسیب‌دیدگی‌اش در ناحیه “قرمز-سفید” قرار دارد. در این صورت جراحی می‌تواند وضعیت زانو را به حالت طبیعی برگرداند. [/alert]
جراحی
انجام عمل جراحی در صورت وجود علائم دردسرساز پایدار ضرورت می‌یابد، اگرچه متخصصین بر مبنای شواهد مختلف به دست‌آمده پیرامون مزیت گونه‌های مختلف جراحی اتفاق نظر ندارند. اکثر جراحی توسط آرتروسکوپی انجام می‌شوند. گونه‌های متعدد عمل پارگی مینیسک زانو عبارت‌اند از:
- مینیسک پاره شده را می‌توان ترمیم کرد و آن را در جای اصلی‌اش بخیه زد؛ اگرچه این نوع عمل در بسیاری از موارد قابل انجام نیست.
- در صورت امکان‌پذیر نبودن ترمیم مینیسک زانو، بخش کوچکی از آن را می‌توان جهت هموار و یک‌دست کردن سطح برید و جدا کرد.
- گاهی اوقات کل مینیسک برداشته می‌شود.
- جامعه جراحان به تازگی به پیوند زدن مینیسک روی آورده‌اند. غضروف از دست رفته مینیسک زانو با بافتی اهدایی جایگزین می‌شود که به روشی مشابه با دیگر بافت‌های اهدایی نظیر پیوند کلیه، غربالگری و ضدعفونی می‌شود. این نوع پیوند در امریکا بیش از انگلستان رواج دارد.
- در یکی از روشهای نوین جراحی، جایگزینی (ایمپلنت) کلاژن مینیسک انجام می‌شود. چون این ایمپلنت‌ها از ماده‌ای طبیعی تهیه می‌شوند، سلول‌ها می‌توانند درون آنها رشد کنند و بنابراین بافت از بین رفته مینیسک از نو رشد می‌کند. البته این روش هنوز در بیمارستان‌ها انجام نمی‌شود.
آرتروسکوپی
در این عمل با استفاده از یک آرتروسکوپ (درون‌بین) داخل مفصل دیده می‌شود. آرتروسکوپ شبیه تلسکوپی باریک و مجهز به منبع نور است تا درون مفصل را روشن و ساختارهای داخلی آن را بزرگ‌تر نشان دهد. دو یا سه برش کوچک (کمتر از یک سانتیمتر) در جلوی زانو ایجاد می‌شود، سپس زانو با مایع پر می‌شود و آرتروسکوپ به داخل آن هدایت می‌شود. سوندها و تجهیزات و وسایل مخصوص نیز از دیگر برش‌های کوچک ایجاد شده وارد می‌شوند تا برای بریدن، اصلاح، نمونه‌برداری (بافت‌برداری‌ها)، گرفتن و … درون مفصل مورد استفاده قرار گیرند. آرتروسکوپی برای تشخیص و نیز درمان پارگی مینیسک زانو به کار برده می‌شود.
تمرینات ورزشی برای بهبود پارگی مینیسک
در مورد بیشتر پارگی های مینیسک، انجام تمرینات ورزشی ساده می‌تواند به تقویت عضلات در قسمت جلوی ران (عضله چهارسر ران)، پشت ران (همسترینگ)، ساق پا و لگن کمک کند. (بر اساس داده‌های دانشگاه پزشکی میشیگان. تمامی این قسمتها برای عملکرد کلی پا هنگام بهبود پس از آسیب‌دیدگی یا پس از جراحی دارای اهمیت هستند. تمارین بایستی تنها به توصیه پزشک و در صورتی انجام شوند که انجام آنها در منزل دردی ایجاد نکند یا تنها درد مختصری داشته باشد.
تمرین انقباض عضله چهارسر ران
این تمرین برای تقویت عضلات قسمت فوقانی ران استفاده می‌شود. در این تمرین عضلات چهار سر ران منقبض می‌شوند. این تمرین را با ۸ تا ۱۲ تکرار، چندین بار در روز انجام دهید.
- روی زمین نشسته و پای آسیب‌دیده مستقیم در جلوی بدن قرار داده شود.
- عضلات قسمت بالای ران را با فشار دادن پشت زانو به سمت زمین، منقبض کنید.
- این وضعیت را برای ۶ ثانیه نگه داشته و سپس برای ۱۰ ثانیه استراحت کنید.
چنانچه دردی در قسمت زیرین کشکک زانو حس می‌کنید، حوله کوچکی را حلقه کرده و زیر زانو قرار دهید.
بالا بردن پا به صورت مستقیم
این تمرین ورزشی به تقویت عضلات قسمت بالای ران و اطراف لگن کمک می‌کند. این حرکت را ۸ تا ۱۲ بار تکرار کنید.
- به پشت خوابیده و زانوی سالم را خم کنید و پای آسیب‌دیده صاف روی زمین قرار داده شود. (در طول انجام این تمرین، قوس کمر باید در حالت طبیعی باشد.می‌توانید دست خود را در قسمت قوس کمر قرار دهید به طوریکه کف دست روی زمین باشد و پشت دست به سمت کمر باشد)
- عضلات ران پای آسیب‌دیده را بوسیله فشار دادن پشت زانو به سمت زمین منقبض کنید. زانو راست نگه داشته شود.
- در حالیکه عضلات ران منقبض هستند، پای آسیب‌دیده را بالا بیاورید به طوریکه پاشنه در حدود ۳۰ سانتیمتر از زمین بالاتر باشد. این حالت را برای ۵ ثانیه حفظ کرده و سپس پا را به آرامی پایین بیاورید.
کشش عضله همسترینگ
این حرکت باعث تقویت عضلات پشت ران می‌شود. ۸ تا ۱۲ بار این حرکت را تکرار کنید.
- به روی شکم خوابیده و زانوها صاف باشند. برای راحت بودن کشکک زانو حوله‌ای را حلقه کرده و زیر پا، در قسمت بالای کشکک زانو قرار دهید.
- پای آسیب‌دیده را با خم کردن زانو بالا آورده و به سمت باسن بیاورید. اگر این حرکت دردناک می‌باشد، بدون خم کردن زانو این کار را انجام دهید.
- همچنین می‌توانید وزنه‌ای به مچ پا ببندید. (وزنه بیش از ۲ کیلوگرم نباشد). با وجود وزنه نیازی نیست که برای تقویت عضلات، پای خود را بیش از ۳۰ سانتیمتر بالا بیاورید.
بالا بردن پا به سمت پشت
این تمرین باعث تقویت عضلات باسن و پشت ران می‌شود. این حرکت را ۸ تا ۱۲ بار تکرار کنید.
- به روی شکم خوابیده و پا را مستقیم از سمت پشت بالا بیاورید.
- انگشتان پای خود را حدود ۱۵ سانتیمتر از زمین دور کرده، برای ۵ ثانیه در همین وضعیت نگه دارید و سپس به آرامی پایین بیاورید.
بالا آوردن پاشنه پا
این حرکت باعث تقویت عضلات ساق پا می‌شود. این تمرین را ۸ تا ۱۲ بار تکرار کرده و چندین بار در روز انجام دهید.
- در حالت ایستاده قرار گرفته و پاها چند اینچ از هم فاصله داشته باشند، دستها روی یک صندلی در مقابل قرار بگیرند.
- به آرامی پاشنه‌ها را از زمین بلند کرده و زانوها راست باشند. در حدود ۶ ثانیه این وضعیت را حفظ کرده و سپس به آرامی پاشنه‌ها را به سمت زمین برگردانید.
خم کردن زانوها در حالت ایستاده
این حرکت باعث تقویت عضلات بالای ران می‌شود.این تمرین را در صورتی انجام دهید که درد و صدای مفصل وجود نداشته باشد و زانو قفل نشود. چنانچه دردی در زانو وجود ندارد، این حرکت را ۸ تا ۱۲ بار تکرار کنید.
- در حالت ایستاده قرار بگیرید و دستها روی یک صندلی در مقابل قرار بگیرند و پاها به اندازه عرض شانه فاصله داشته باشند.
- به آرامی زانوهای خود را خم کنید به گونه‌ای که می‌خواهید روی یک صندلی بنشینید. توجه کنید که زانوها جلوتر از پنجه پا قرار نگیرند.
- در حدود ۱۵ سانتیمتر به سمت پایین بروید. پاشنه پاها بایستی روی زمین قرار داشته باشند.
- به آرامی به حالت قبل برگردید.
