اگرچه بهبود وضعیت بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی تاثیر بسزایی در کاهش آلودگی به شپش داشته است، اما همچنان این انگل گستردگی جهانی دارد، به طوری که در دهه گذشته درایالات متحده آمریکا هرسال ۶ میلیون مورد ابتلا به این بیماری گزارش می شود.شپش مختص جامعه یا طبقه اجتماعس خاصی نبوده و تمام افراد جامعه را مخصوصا در فصول سرد سال ممکن است درگیر کند. شیوع این بیماری در کودکان بسیار بیشتراست و درجنس مونث شایع ترازجنس مذکراست.
ابتلا به این عارضه سردر تمام جوامع دیده می شود و برای مثال در بچه های مدارس ابتدایی کانادا درهر زمان حدود ۲% ابتلا به شپش سر وجود دارد به عبارتی دیگر ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشته در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد و حتی در مومیایی های مصر باستان هم رشک های مرده دیده شده است.
علت
شپش سر، موی برروی سر را آلوده می کند. تخم های کوچک شپش برروی سر شبیه به تکه های شوره سر بنظر می رسند، اما بجای ریختن از روی سر، صحیح و سالم برجای خود باقی می مانند. شپش سر تا ۳۰ روز برروی بدن انسان زنده می ماند. تخم های این حشره بیشتر از ۲ هفته برروی سر زنده می مانند. شپش سر به راحتی پخش شده و شیوع آنها بین کودکان مدرسه رو بیشتر می باشد. شپش سر در نواحی شلوغ شایع تر می باشد.
امکان ابتلا به شپش سر در صورت موارد زیر ممکن می باشد:
تماس نزدیک با فرد آلوده
تماس با لباس و یا رختخواب فرد آلوده
استفاده از کلاه، حوله، شانه، روسری و مقنعه فرد آلوده
سوالات متداول
– اصلی ترین راه ابتلا به شپش موی سر چیست؟
تماس مستقیم با لباس و رختخواب فرد مبتلا اصلی ترین راه ابتلا است.
استفاده از کلاه و روسری فرد مبتلا
– چطور متوجه شپش در موی سر بشویم؟
خارش شدید و آزاردهنده سر
برجستگی های کوچک و قرمز برروی سر، گردن و شانه ها
ذره های سفید بسیار شبیه به شوره سر برروی پایه ی موها که به سختی کنده می شوند.
– این مشکل چقدر شایع است؟
متاسفانه در این سال های اخیر این بیماری شایع شده است، همین چند ماه قبل بود که هشداری برای شیوع شپش در مهد کودک ها دادیم .به ویژه مهد کودک هایی که مخصوص متمولین و خانواده های پولدار بود.در واقع شپش را نباید یک مشکل بهداشتی دانست، بلکه بیشتر یک مشکل فرهنگی است، زیرا فرد مبتلا اگر به موقع به پزشک مراجعه و خود را درمان کند و از اقدامات پیشگیرانه بهره ببرد، از انتقال آن به دیگران جلوگیری می شود. ولی متاسفانه به علت کم توجهی، وقتی فردی مبتلا می شود، در محیط مدرسه یا کار، به راحتی این حشره را به دیگری منتقل می کند و زمانی فرد متوجه شپش سر می شود که دچار خارش های شدید شده است و چند ماه از بیماری اش گذشته و ده ها نفر را مبتلا کرده است. لذا مشکلی که الان در تهران مشاهده می کنیم، به همین علت است.وگر نه این بیماری به راحتی درمان می شوند، . این درمان ساده می تواند از انتقال بیماری جلوگیری کند و برای این کار، همه اعضای خانواده باید درمان شوند.
– درقدیم موی مبتلایان را می تراشیدند .آیا الان هم مواردی را داریم که نیازی به این کار باشد؟
خیر.برای درمان شپش سر نیازی به تراشیدن مو نیست و به راحتی با یک شامپو می توان آن را برطرف کرد.این شامپوها به علت دارا بودن ترکیبات شیمیایى بخصوص باعث مرگ شپشها میشوند و به مرور زمان با حل کردن کپسول تخمها آنها را از مو جدا میکنند. شامپوهاى ضد شپش از شوینده هاى قوى به شمارمی آیند و بدون تجویز نباید مصرف شود.اغلب بیماران توسط شامپوهاى مخصوص و بندرت داروهاى خوراکى درمان مى شوند. نکته مهم این است که باید تمام افرادى که ساعات زیادى را در کنار هم سپرى مى کنند مثل اعضا یک خانواده همزمان مورد درمان قرار گیرند. هرچند که علامتى وجود نداشته باشد وحتى در معاینه توسط پزشک نیز علامتى دال بر دیگرى در سایر افراد خانواده وجود نداشته باشد. بنابراین اگر یک فرد در یک خانواده مبتلاست تمامى اعضا باید درمان گردند. معمولاً علت شکست درمان بیماران نیز عدم رعایت همین نکته است. برخى موارد درمان نیاز به تکرار پس از یک هفته دارند که ضرورتاً باید انجام گیرد. روسرى، شانه، برس، کلاه، شال و روبالشى و ملحفه باید در آب داغ شسته شوند. ضدعفونى و شست و شوى فرش و موکت ومبلمان ضرورتى نداشته و نیازى به ضدعفونى کردن کل خانه وجود ندارد .
– آیا می توان قبل از اینکه فرزندمان مبتلا شود پیشگیری کنیم؟
اگر کودک شما مبتلا شد باید بدانید که بدترین اتفاق عالم برای او رخ نداده است و مهم ترین نکته آن است که در این خصوص والدین ترس بخود راه ندهند و برای د مان اقدام کنند. البته شپش اگر برای مدتی بدون درمان بماند می تواند مشکلاتی برای سلامتی فرد و دیگران ایجاد کند.پیشگیرى معمولاً با ارتقا بهداشت کل جامعه میسر است، با آگاهى دادن به والدین، آموزگاران و افراد دیگر جامعه مى توان با کنترل هرچه سریعترموارد مبتلا به کاهش ابتلا سایرین کمک کرد. و در آخر لازم به ذکر مجدد است که شپش سر در هر طبقه اجتماعى و اقتصادى مى تواند دیده شود و رعایت دقیق موازین بهداشتى هرچند بسیار مفید و کمک کننده ولى احتمال ابتلا را منتفى نمى سازد والدین نباید خود را سرزنش کنند .
گرچه بهبود وضعیت بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی تاثیر بسزایی در کاهش آلودگی به شپش داشته است، اما همچنان این انگل گستردگی جهانی دارد. شپش مختص جامعه یا طبقه اجتماعی خاصی نیست.طول مو، جنس ، سن و رنگ مو تاثیری در انتقال شپش نداشته ، شامپو کردن معمولی باعث از بین رفتن یا پیشگیری از آن نمی شود.
– انتقال چگونه صورت مى پذیرد؟
انتقال از یک فرد به فرد دیگر مى تواند از طریق تماس مستقیم یا استفاده از وسائل شخصى دیگران مثل شانه، کلاه، شال، حوله و روسرى صورت گیرد. انتقال در افراد خانواده به سرعت و سهولت رخ مى دهد. ابتلا قبلى به شپش ایمنى ایجاد نمى کند. بنابراین یک فرد ممکن است بیش از یکبار به بیمارى مبتلا گردد.
روش های درمان شپش
سابق براین تنها راه درمان شپش، تراشیدن موها از ته بود. اما امروزه شامپوهاى ضد شپش همه جا در دسترس هستند. فرد باید یک دوره مشخص از این نوع شامپوها استفاده کند. این شامپوها به علت دارا بودن ترکیبات شیمیایى بخصوص باعث مرگ این انگل می شوند و به مرور زمان با حل کردن کپسول تخمها آنها را ازموجدا می کنند. شامپوهاى ضد شپش از شوینده‌هاى قوى به شمار می آیند و تا حدى نیز سمى هستند. اگر زخم‌هاى سر زیاد باشد، استفاده از این نوع شامپوها می تواند تولید عفونت کند. بهتر است قبل از استفاده حتما با پزشک مشورت شود.
اولین نکته این است که درمان فرد بیمار در آلودگی تاثیرگذار نیست. حتی اگر با بهترین روش‌ها نیز درمان شود. چرا که اگر فردی در مجاورت و تماس نزدیک با یک فرد آلوده به شپش قرار داشته باشد، حداکثر تا ۲ هفته بعد مجددا آلوده می گردد، پس مهمترین اصل در مبارزه با این انگل ، انجام درمان دسته‌جمعی و همگانی و رفع آلودگی از کلیه لوازم و وسایل مورد استفاده افراد به طور همزمان است.
مهمترین نکته در درمان شپش دانش‌آموزان هم بازدید روزانه موی سر و در صورت لزوم بازدید لباس و بدن آنها توسط معلمان و مربیان مدارس و ارجاع سریع موارد آلوده به واحدهای بهداشتی درمانی برای درمان فرد آلوده به همراه خانواده و اطرافیان او است. پس از درمان ضدشپش، احتمال انتقال آلودگی از بین می رود و دانش‌آموز می تواند به مدرسه بازگردد.
دراوایل ، که بیماری هنوز گسترش نیافته است با کوتاه کردن موها، استحمام روزانه و جوشاندن وسایل شخصی می توان آن را از بین برد.همانگونه که گفته شد شپش ها جزو حشرات محسوب می شوند ، بنابراین برای مقابله با آنها می بایست از یک حشره کش استفاده کرد که به شکل شامپو یا کرم قابل شستشو ساخته شده است .
اغلب بیماران توسط شامپوهاى مخصوص و بندرت داروهاى خوراکى درمان مى شوند. نکته مهم این است که باید تمام افرادى که ساعات زیادى را در کنار هم سپرى مى کنند مثل اعضا یک خانواده همزمان مورد درمان قرار گیرند. هرچند که علامتى وجود نداشته باشد وحتى در معاینه توسط پزشک نیز علامتى دال بر دیگرى در سایر افراد خانواده وجود نداشته باشد. بنابراین اگر یک فرد در یک خانواده مبتلاست تمامى اعضا باید درمان گردند. معمولاً علت شکست درمان بیماران نیز عدم رعایت همین نکته است. برخى موارد درمان نیاز به تکرار پس از یک هفته دارند که ضرورتاً باید انجام گیرد. روسرى، شانه، برس، کلاه، شال و روبالشى و ملحفه باید در آب داغ شسته شوند. لوازم بهداشتى فردى باید در الکل خیسانده شده و یا درحرارت نسبتاً بالا شسته شوند.استفاده از شانه هاى با دندانه ریز جهت برداشتن رشک چسبیده به موها مى تواند کمک کننده باشد ولى تراشیدن موهاى سرتوصیه نمى گردد.
از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)