ورم، درد و گرفتگی پا در بارداری (حاملگی) علت و درمان
درد پا و ساق پا یکی از مشکلات شایع در دوران بارداری است. اغلب مادران (حتی کسانی که برای بار چندم باردار شده‌اند) علاوه بر حال بد در صبح، درد کمر، حالت تهوع و استفراغ و ترک‌های پوستی از درد پا نیز شکایت دارند. اکثر مادران تصور می‌کنند که درد پا امری عادی است که جزئی از دوران بارداری محسوب می‌شود اما کاملاً هم اینطور نیست. استفاده تکنیک‌های مختلف فیزیوتراپی مانند کفی و کفش طبی، ورزش‌های مناسب و ماساژ پا می‌تواند از مهم‌ترین عوامل برطرف‌کننده پا درد در بارداری باشد.
فهرست مطالب
علل اصلی درد پا در دوران بارداری
صافی کف پا و چرخش پا
افتادگی قوس کف پا یا چرخش پا به سمت داخل به معنای صاف شدن کف پا می‌باشد. علت این امر، ترشح هورمون‌های استروژن و ریلاکسین در دوران بارداری است که موجب می‌شود رباطی که بین پاشنه و پنجه‌ی پا قرار دارد و در واقع تشکیل‌دهنده‌ی قوس کف پا است، نرم شود. صافی کف پا موجب احساس درد پاشنه‌ی پا و میانه‌ی کف پا می‌شود. با صاف شدن کف پا، سایز پا نیز تغییر می‌کند و به همین خاطر است که کفش‌های قبلی شما دیگر اندازه‌ی شما نیستند. از سوی دیگر، بر اثر بزرگ شدن جنین و افزایش احتباس آب در بدن و بزرگ شدن سینه‌ها، وزن شما در دوران بارداری افزایش پیدا می‌کند. یکی از دلایل دیگری که موجب درد پا در بارداری می شود، افزایش وزن می باشد. علاوه بر این، با بالا رفتن وزن پاها کمی به سمت داخل چرخش پیدا می‌کنند و شما می‌توانید فشار ناشی از چرخش پا را در هنگام راه رفتن حس کنید.
ورم پا و ساق پا
ورم پاها یا اِدِم یکی از مشکلات شایع در دوران بارداری است. خصوصاً ورم ساق پا و مچ پا به پایین ، بر اثر تجمع مایعات اضافی و خون، دردناک و آزاردهنده است. این مشکل معمولاً در سه ماه‌ی سوم بارداری بروز می‌کند. در این دوران، هورمون‌های بارداری موجب افزایش حجم خون و مایعات تغذیه رسان به کودک می‌شوند. علت این که این مشکل بیشتر برای ناحیه مچ پا به پایین رخ می‌دهد نیز جاذبه زمین است که باعث می‌شود خون و مایعات اضافی پایین بیایند و در این ناحیه جمع شوند. دلیل دیگر ورم پا این است که با بزرگ شدن جنین به رگ‌های کوچکی که در لگن قرار دارد و به سمت پاها می‌روند، فشار وارد می‌شود. بنابراین گردش خون عادی در پاها کمی با اختلال مواجه می‌شود و جریان خون به راحتی ممکن است مسدود شود که این موضوع موجب تجمع خون در این ناحیه می‌شود.
گرفتگی عضلات پا
گرفتگی عضلات پا یکی از شایع‌ترین علل درد پا در دوران بارداری است. تقریباً نیمی از زنان باردار طی سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری از گرفتگی عضلات ساق پا رنج می‌برند. گرفتگی عضلات معمولاً در شب‌ها رخ می‌دهد و اغلب به خاطر خستگی پاها است. اغلب افراد، درد ناشی از گرفتگی عضلات را به صورت دردی تیز و تیرکشنده، همراه با احساس "کشیده شدن" در پاها توصیف می‌کنند.
رگ‌های واریسی
منظور از واریس، رگ‌های آبی یا کبود رنگ متورمی است که درست در زیر پوست قرار دارد. این رگ‌ها اغلب در پشت ساق پا، ران و اطراف باسن و اطراف واژن شکل می‌گیرند. علت شکل‌گیری این رگ‌ها، آسیب دیدن یا ضعیف شدن دریچه‌های درون رگ و در نتیجه عدم توانایی رگ برای متوقف کردن جریان خون به پایین است. آسیب دیدن دریچه‌های رگ نیز بر اثر افزایش وزن و افزایش فشار خون است. این موضوع باعث می‌شود که به دیواره‌ی رگ فشار زیادی وارد شود و دیواره‌های رگ کشیده شوند و در نتیجه دریچه‌های داخل رگ نتوانند به خوبی عمل کنند.
درمان
صافی کف پا و چرخش پا به داخل
- به دنبال یک کفی طبی مناسب باشید که قوس مناسبی داشته باشد و موجب تعادل و راحتی پای شما می‌شود. مطمئن شوید که سایز کفی برای شما مناسب است و فرم آن نیز با پای شما سازگاری دارد. از پوشیدن کفش پاشنه بلند خودداری کنید.
- از ایستادن برای مدت زمان بسیار طولانی و راه رفتن مسافت‌های طولانی اجتناب کنید.
- از پابرهنه راه رفتن در خانه خودداری کنید چرا که این کار موجب تشدید درد پای شما می‌شود. پوشیدن یک جفت دمپایی یا صندل موجب می‌شود که فشار‌های وارد شده به کف پا جذب شود.
- زمانی که نشسته‌اید پای خود را روی یک چهارپایه بگذارید تا پایتان بالا برود. این کار موجب احساس راحتی پا و بهبود گردش خون در پا می‌شود.
- اگر کف پای شما درد می‌کند می‌توانید یک بطری حاوی یخ را زیر پای خود بگذارید و آن را با کف پای خود به عقب و جلو چرخ دهید. این کار را دو بار در روز انجام دهید تا بدین ترتیب پای خود را ماساژ سرد دهید. این کار به کاهش درد کف پا کمک می‌کند.
ورم پا
- مقداری زیادی آب بنوشید. هرچند ممکن است به نظر شما غیرمنطقی بیاید اما این کار در واقع به دفع آب اضافی بدن و سدیم کمک می‌کند و در نتیجه تورم بدن کاهش پیدا می‌کند.
- سعی کنید به پاهای خود بیشتر استراحت بدهید و تا جای ممکن پاهای خود را بالا بگیرید. در هنگام نشستن پاهای خود را روی هم نگذارید چرا که با این کار در واقع دارید به تجمع بیشتر آب و مایعات در پای خود کمک می‌کنید.
- از نشستن، ایستادن و راه رفتن برای مدت زمان طولانی پرهیز کنید. این کار موجب تشدید تورم و درد پا می‌شود. اگر در حالت نشسته هستید، هر یک ساعت یکبار، ۵ دقیقه از جای خود بلند شوید.
- میزان مصرف نمک خود را محدود کنید.
- در فصل گرما/ف در خانه یا محیط‌های خنک بمانید. گرما و رطوبت هوا موجب تورم بیشتر پاها می‌شود.
- از پوشیدن جوراب و شلوار تنگ خودداری کنید تا خون و مایعات به راحتی در بدن شما جریان داشته باشند و در پاها جمع نشوند. باید در دوران بارداری، لباس‌های تنگ و خوش‌فرم گذشته‌ی خود را برای مدتی فراموش کنید و لباس‌های گشاد و راحت مخصوص بارداری بپوشید
- از جوراب ساق بلند مخصوص بارداری و لباس زیر مخصوص بارداری که تا بالای کمر می‌آید استفاده کنید تا به بهبود جریان خون در پاها کمک کنید. برای رسیدن به بهترین نتایج، این لباس‌ها را از ابتدا در اول صبح بپوشید.
- کفش یا سایز مناسب بپوشید و ترجیحاً کفشی انتخاب کنید که نرم باشد و با تورم پای شما کمی کش بیاید و به پای شما فشار بیشتری وارد نکند.
- رژیم غذایی مناسبی شامل میوه‌ها و سبزیجات زیاد داشته باشید. غذاهای حاوی پتاسیم به کاهش تورم بدن کمک می‌کند.
- زمانی که پاهای شما ورم می‌کنند، روی آن کمپرس سرد قرار دهید.
- هر هفته دو یا سه بار شنا کنید. جالب است بدانید که این کار به کاهش تورم کمک می‌کند.
- می‌توانید یک جلسه ماساژ پا داشته باشید که نه‌تنها به کاهش تورم پا بلکه به بهبود سلامت کلی بدن کمک می‌کند.
گرفتگی عضلات پا
گرفتگی عضلات می‌تواند بر اثر کم‌آبی باشد و بنابراین در طول روز مقدار زیادی آب بنوشید تا از بروز گرفتگی بر اثر کم‌آبی جلوگیری کنید.
- روزانه ورزش کنید و به پیاده‌روی بروید. این کار به بهبود گردش خون در بدن و در نتیجه کاهش احتمال گرفتگی پا کمک می‌کند. حتماً قبل از شروع تمرین، ساق پاهای خود را به خوبی کشش دهید.
- با گرفتن دوش آب گرم یا استفاده از کمپرس گرم، از انقباض عضلات پا جلوگیری کنید. این کار به شل شدن عضلات پا کمک می‌کند.
- اگر در پاهای خود احساس خستگی می‌کنید، به آرامی پای خود را ماساژ دهید. این کار به رفع خستگی و ناراحتی پاها و جلوگیری از گرفتگی عضلات کمک می‌کند.
- خوردن مکمل‌های کلسیم، پتاسیم و منیزم از بروز کمبود این مواد در بدن و در نتیجه بروز گرفتگی عضله بر اثر کمبود این مواد کمک می‌کند.
- برای جلوگیری از گرفتگی عضلات در شب، پاهای خود را هنگام خوابیدن کمی بالا قرار دهید و قبل از خوابیدن ۱۰ بار پای خود را خم و راست کنید و مچ پاهای خود را چرخش دهید.
واریس
- از ایستادن و نشستن به مدت طولانی خودداری کنید. اگر به خاطر شغل خود مجبور هستید بایستید، هر ۸ یا ۱۰ دقیقه، وزن خود را روی یک پا بیندازید. افرادی که مجبور هستند برای مدت طولانی پشت میز بنشینند نیز باید هر ۳۰ دقیقه یکبار، به مدت ۵ دقیقه از جای خود بلند شوند.
- در هنگام نشستن پاهای خود را روی هم نیندازید. این کار موجب وارد شن فشار بیشتر به عصب‌ها و رگ‌های پا می‌شود.
- ورزش‌های سبک و کم‌فشار پا مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و یا کشش‌های ساده‌ی پا را انجام دهید تا به بهبود گردش خون در پا کمک کنید.
- رژیم غذایی مناسبی داشته باشد و غذاهای حاوی فیبر بالا و نمک و چربی کم مصرف کنید.
- زمانی که استراحت می‌کنید، پای خود را بالا بگیرید و مثلاً روی یک چهارپایه بگذارید.
