آسیب و پارگی تاندون های زانو: علائم و درمان

صدمه و آسیب دیدن تاندون کشکک زانو (پاتلا) دقیقاً واقع در زیر کاسه‌ی زانو، منجر به بروز بیماری التهاب تاندون زانو (تاندونیت پاتلا) یا زانوی جهندگان (پرشگران) می‌شود. آسیب های تاندون زانو میتواند بر اثر فعالیت‌های مکرر ورزشی مانند ضربه زدن با پا و پریدن فشار زیادی را به این تاندون وارد کند و به التهاب، پارگی‌های بسیار کوچک و تشدید درد دامن می‌زند. در نهایت پارگی تاندون زانو نقش حیاتی دارد. التهاب در تاندون کشکک زانو بیش از هر ناحیه دیگری رخ می‌دهد، این تاندون آسیب‌پذیر در جلوی زانو دقیقاً زیر کاسه زانو قرار دارد و عضله‌های چهارسر را به سر استخوان ساق پا متصل می‌کند. این تاندون بسیار محکم تقریباً ۲ سانتی‌متر عرض دارد و وظیفه اصلی‌اش آن است که در کنار عضله‌های چهار سر ران، پا را تقویت کند. در ادامه این مقاله به اختصار علل، علائم، مراحل و روش‌های درمان التهاب تاندون کشکک زانو می‌پردازیم.

علائم

التهاب و آسیب تاندون زانو معمولاً به تدریج و به مرور زمان رخ می‌دهد و کمتر حالت ناگهانی دارد. رایج‌ترین علائم آسیب تاندون زانو عارضه عبارت‌اند از:

1. شروع درد زیر زانو در نتیجه انجام فعالیت‌هایی مانند پریدن، دویدن و سر پا نشستن
2. بروز درد جلوی زانو یا زیر زانو در اثر فشار آمدن به تاندون برای مثال زمان زانو زدن یا لمس کردن آن
3. درد ملایم و سفتی پس از فعالیت
4. سفتی و خشکی صبحگاهی
5. ضخیم شدن تاندون

غالباً عارضه زانوی جهندگان را به اشتباه عارضه زانوی دونده، یا نرمی غضروف کشکک زانو تشخیص می‌دهند، اما شاخص‌ترین ویژگی التهاب تاندون زانو زمانی نمود می‌یابد که این تاندون واقع در زیر کاسه زانو را فشار دهید. التهاب تاندون کشکک زانو را می‌توان به چهار مرحله تقسیم‌بندی کرد:

1. درد زیر زانو یا جلوی زانو تنها پس از انجام فعالیت بروز می‌یابد و تأثیری بر عملکرد آن ندارد.
2. بروز درد در ابتدای انجام فعالیت که به موازات گرم شدن بدن از بین می‌رود، اما پس از پایان فعالیت عود می‌کند. عملکرد زانو در این مرحله نیز معمولاً دچار نقص نمی‌شود.
3. درد جلوی زانو یا زیر زانوی طولانی مدت حین انجام فعالیت و پس از آن به علاوه دشوار گشتن انجام حرکات معمول در سطحی رضایتبخش.
4. پارگی تاندون زانو به صورت کامل که برای ترمیم شدن نیاز به عمل زانو دارد.

علت

علت پارگی تاندون مچ پا و زانو پیامد وارد شدن نیروی شدید و مکرر به تاندون، معمولاً زمان ورزش کردن، است. ضربه زدن با پا و پریدن هر کدام به ترتیب نیرویی با شدت تقریبی ۷ برابر و ۱۰ برابر وزن بدن را به تاندون وارد می‌کند. عضله‌های چهار سر به کمک عضله‌های ساق پا هنگام پریدن، به بلند شدن بدن از روی زمین کمک می‌کند و عضله‌های چهار سر هنگام فرود آمدن در پایدار ساختن پا نقش دارند. پارگی تاندون زانو در اثر آسیب ورزشی زانو و در صورت وارد شدن نیروی بیش از اندازه به تاندون و تحریک شدن آن رخ می‌دهد.

افرادی مانند ورزشکاران که حرکت پرش یا ضربه زدن با پا را به دفعات انجام می‌دهند، تاندون کشکک زانوی‌شان فشار مفرطی را تحمل می‌کند و پارگی‌های بسیار کوچکی روی آن ایجاد می‌شود که اگرچه در ابتدا علائم پارگی تاندون زانو دردناک نیست اما زانو به تدریج و در اثر تشدید این صدمات دردناک و دردناک‌تر می‌شود. پارگی‌های بسیار ریز تاندون موجب تضعیف آن می‌شود و آن را در معرض مشکلات بیشتر قرار می‌دهد و حتی گاهی تاندون زانو کاملاً پاره می‌شود و التهاب حالت جدی و وخیم می‌یابد.

درمان

درمان پارگی تاندون زانو را می‌توان با بهره‌گیری از روش‌های متعدد انجام داد و معمولاً بهترین نتیجه زمانی به دست می‌آید که تلفیقی از درمان‌های زیر به کار برده شود:

استراحت: التهاب تاندون زانو یکی از مواردی است استراحت مطلق و خودداری از انجام هر گونه فعالیت دامن زننده به درد به التیام تاندون کمک می‌کند. احتمال دارد پیش از ازسرگیری ورزش به بیش از سه ماه استراحت نیاز باشد.

حرکت نکردن: پزشک به بیمار توصیه می‌کند تا به مدت معمولاً ۳ تا ۶ هفته بریس یا ثابت نگهدارنده زانو ببندد تا زانو تا زمان التیام یافتن به حالت صاف نگه داشته شود. بیمار به احتمال زیاد مجبور به استفاده از چوب زیر بغل خواهد شد تا زانو تمام وزن بدن را تحمل نکند و بخشی از وزن بدن به چوب منتقل شود.

کمپرس یخ: قرار دادن کمپرس یخ هر دو ساعت یک ‌بار به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بر روی زانو، قبل و بعد از انجام فعالیت به کاهش درد زانو کمک می‌کند؛ البته بهتر است پیش از روی آوردن به این روش با متخصص مشورت نمود تا درمان با یخ به شیوه‌ای ایمن و کارآمد انجام شود.

دارو: مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسین تسکین کوتاه مدت درد زانو ناشی از پارگی و کشیدگی تاندون زانو را به ارمغان می‌آورند.

تزریق کورتیکواستروئید: تزریق داروی کورتیکواستروئید با بهره‌گیری از اولتراسوند درون پوشش اطراف تاندون کشکک زانو به تسکین زانو درد کمک می‌کند. اما این نوع داروها به دلیل تضعیف تاندون‌ها، احتمال پارگی تاندون زانو آنها را نیز بیشتر می‌کند.

فیزیوتراپی (طب فیزیکی): با انجام نرمش‌های خاص می‌توان قدرت و دامنه حرکتی را به حالت طبیعی برگرداند.

پزشک در زمان بستن بریس انجام نرمش‌های معینی، مانند بالا بردن پا در حالت مستقیم، را برای تقویت عضلات چهارسر ران پیشنهاد می‌دهد. پزشک یا دکتر فیزیوتراپی همگام با گذشت زمان بریس را باز می‌کند و به این طریق بیمار می‌تواند پا را راحت‌تر و در دامنه حرکتی وسیع‌تری حرکت دهد. گاهی در طول دوره بهبودی پارگی تاندون زانو نرمش‌های تقویتی نیز آموزش داده می‌شود.

زانوبند: استفاده از زانوبند در مراحل اولیه‌ی عارضه‌ی زانوی جهندگان تأثیر قابل توجهی در کاهش فشار روی تاندون کشکک زانو و تسکین علائم دارد. زانوبند سطح مقطع عرضی تاندون را کاهش می‌دهد و فشار اعمال شده توسط زانوبند از شدت نیروی وارده بر تاندون پا می‌کاهد.

نرمش: سفتی عضله‌های ران، چهارسر و همسترینگ در بروز بیماری زانوی جهندگان و پارگی و کشیدگی رباط زانو بی‌تأثیر نیست، بنابراین کشش این عضله‌ها بسیار مهم است. بهتر است بیمار تست‌های ساده ورزشی انجام دهد تا مشخص شود که آیا عضله‌ها سفت هستند یا خیر.

بازآموزی عضلات: بر اساس مطالعات، بازآموزی عضله خارج از مرکز (افزایش طول عضله در زمان استفاده از آن) کارآمدترین درمان برای مشکلات تاندون زانو از جمله زانوی جهندگان به شمار می‌رود.

تقویت عضله: عضله‌های سرینی ضعیف تأثیر نامطلوبی بر موقعیت زانو دارد و نیروی وارده بر تاندون کشکک زانو را افزایش می‌دهد. ساده‌ترین روش تقویت عضله‌های سرینی انجام حرکت‌های صدف و پل زدن است. تقویت عضله بخش مهمی از فرایند بهبود پارگی و کشیدگی تاندون زانو محسوب می‌شود.

تزریق پلاسمای سرشار از پلاکت (PRP): این نوع تزریق بر روی بیماران مبتلا به مشکلات مزمن تاندون کشکک زانو امتحان شده است. دانشمندان همچنان در حال پژوهش در این زمینه هستند و امید آن می‌رود که این تزریق‌ها تشکیل بافت جدید را تسریع کنند و آسیب تاندون را بهبود بخشند.

جراحی

چنانچه التهاب تاندون کشکک زانو پس از دوره ۶ تا ۱۲ ماهه توا‌نبخشی برطرف نشود، به ناچار به آخرین راهکار درمانی یعنی عمل جراحی روی آورده می‌شود و با برداشتن بافت فرسوده جریان خون در ناحیه تحت درمان افزایش می‌یابد و فرایند التیام شتاب می‌گیرد. همچنین در صورت پارگی کامل تاندون کشکک زانو، انجام عمل جراحی جهت ترمیم تاندون و بخیه زدن آن ضرورت می‌یابد. توان‌بخشی محتاطانه و رعایت کامل توصیه‌های پزشک پس از درمان عمل تاندون زانو با توجه به ضعیف بودن تاندون بسیار مهم است و معمولاً بیمار پس از ۳ تا ۶ ماه فیزیوتراپی می‌تواند به میادین ورزشی بازگردد.

در گذشته این گونه پنداشته می‌شد که التهاب دلیل اصلی ابتلا به زانوی جهندگان است، بنابراین از آن با اصطلاح عارضه التهاب تاندون کشکک زانو (تاندونیت پاتلا) یاد می‌کردند. با این وجود، بر اساس پژوهش‌های اخیر واکنش التهابی در واقع بسیار نادر است و معمولاً تاندون فرسوده می‌شود؛ در نتیجه اکنون غالباً از اصطلاح فرسایش تاندون کشکک زانو استفاده می‌شود. فرسایشی و نه التهابی بودن این بیماری توجیه مناسبی برای تأثیرگذار نبودن داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن در تسکین علائم آن به شمار می‌رود. بدن با تولید کلاژن که به ترمیم بافت آسیب دیده کمک می‌کند التیام می‌یابد، هر چند فرایند تهیه و ذخیره کلاژن و نقش آن در کسب مجدد قدرت کامل تاندون زانو در حدود ۳ ماه به درازا می‌کشد. پارگی تاندون زانو ممکن است با ورم زانو و درد زیر زانو و درد جلوی زانو همراه باشد. این بیماری با روش های درمانی بدون جراحی بهبود میابد و جراحی فقط در موارد خاص انجام می شود.