فلج بل یا فلج صورت ناشی از فلج شدن و ازکارافتادن یکی از عصب‌های صورت است. دلیل اصلی فلج بل ضعف ماهیچه‌ها در یک سمت صورت است که باعث افتادگی صورت می‌شود. سمت چپ و راست صورت به یک‌میزان تحت تأثیر قرار می‌گیرند. در موارد بسیار کمی هر دو سمت صورت در یک‌زمان آسیب می‌بیند. فلج صورت می‌تواند در هر شخصی رخ بدهد. آمار سالیانه‌ی این بیماری به ۲ تا ۳ نفر از هر ۱۰۰۰۰ می‌رسد و احتمال وقوع آن در تمامی افراد یکسان است. مردان وزنان به یک اندازه درخطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. اگر وقوع این بیماری در زنان باردار و افرادی که به دیابت مبتلا هستند بیشتر است. معمولاً فلج بل در افراد بین ۱۰ تا ۴۰ سال رخ می‌دهد.
بیمارانی که بعد از فلج بل سلامتی کامل خود را در خصوص عملکرد دستگاه‌های بازنیافته‌اند می‌توانند به درجات مختلفی از ضعف عضلانی، هایپرتونیا، مشکل در عملکرد بسته شدن چشم‌ها، افتادگی ابرو و بسته شدن حفره‌های بینی دچار شوند. در جلسات فیزیوتراپی که توسط متخصصین ما در کلینیک طب فیزیکی و توان‌بخشی دکتر سعیدی برگزار می‌شود بر روی بهبود عملکرد عصب‌ها، کاهش آسیب‌های واردشده به عصب و محافظت از چشم‌های آسیب‌دیده تمرکز می‌شود. روش‌های درمانی برای درمان فلج بل به میزان و شدت آسیب‌دیدگی و شرایط بیمار بستگی دارد. ادامه‌ی درمان برای محافظت از چشم‌ها، حمایت روحی و آسیب‌های طولانی‌مدت ناشی از فلج بل ضروری است. جهت کسب اطلاعات بیشتر، مشاوره با متخصصین ما یا رزرو نوبت می‌توانید با شماره ۰۲۱۶۶۵۳۳۲۴۵ تماس حاصل فرمایید.[/alert]
فهرست مطالب
علائم و نشانه‌های فلج صورت
یکی از علائم اصلی فلج صورت درد شدید و یکنواخت در پشت و یا درون گوش است. این درد از یک تا ۲ روز قبل از ضعف عضلات صورت آغاز می‌شود. همچنین قسمتی از صورت که دچار فلج شده است بی‌حس می‌گردد اما اگر صورت لمس شود فرد متوجه خواهد شد.
باگذشت چند ساعت یا ۲ تا ۳ روز از بیماری در میزان و شدت علائم و نشانه‌های آن تغییراتی به وجود می‌آید. این نشانه‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
- لبخند نامتقارن
- عدم توانایی بستن چشم در سمت آسیب‌دیده
- آبریزش دهان
- از دست رفتن قدرت چشایی
- نامفهومی کلمات در هنگام سخن گفتن
- خوردن غذا به‌سختی
- ضعف عضلات در سمت آسیب‌دیده، مخصوصاً عضلات چشم و ابرو
- کاهش میزان تولید اشک در سمت آسیب‌دیده
- افزایش قدرت شنوایی در سمت آسیب‌دیده
دلایل به وجود آمدن بیماری
هفتمین عصب جمجمه‌ای عصب صورت است که در بسته شدن چشم‌ها تغییر حالت صورت، تولید بزاق و اشک و قدرت چشایی در نوک زبان نقش دارد. فلج بل زمانی رخ می‌دهد که عصب‌های صورت به هم فشرده شوند و یا دچار التهاب گردند. قسمتی از عصب‌ها توسط یک کانال استخوانی روکش شده است. بنابراین در هنگام تورم مستعد فشرده شدن هستند. اگرچه هنوز به‌خوبی مشخص نیست اما تصور می‌شود که تورم به علت عفونت ویروسی عصب‌ها به وجود می‌آید. تصور می‌شود که ویروس هرپس سیمپلکس که باعث به وجود آمدن تب‌خال می‌گردد مسبب این بیماری است. عوامل دیگری که در افزایش میزان فلج اعصاب نقش دارند شامل: عفونت گوش، تومورها، آسیب‌های مغزی و انواع ویروس‌ها مانند ویروس زونا ( ویروسی که باعث به وجود آمدن آبله‌مرغان و زونا می‌شود) و ویروس ابشتین بار که باعث به وجود آمدن غده و تب‌های غده‌ای می‌شوند، می‌شود. این بیماریها باعث به وجود آمدن فلج بل نمی‌گردند اما علائم یکسانی را در فرد ایجاد می‌کنند. فلج بل از این نظر که عامل ایجاد آن ناشناخته باقی‌مانده است با این بیماریها متفاوت است.
تشخیص
فلج صورت با مشخصه‌های اصلی آن شناخته می‌شود. برای تشخیص این بیماری پزشک معاینات زیر را انجام می‌دهد:
- چک کردن کامل سوابق پزشکی که شامل تمامی بیماری‌های اخیر و یا عفونت‌های ویروسی می‌شود.
- چک کردن تمامی نشانه‌های حال حاضر بیمار
- تست کامل فیزیکی و عصبی مانند تست حس لامسه صورت و یا میزان قدرت ماهیچه‌های آن
برای تشخیص بهتر و جلوگیری از دیگر بیماریها آزمایش‌های زیر را نیز تجویز نماید:
- آزمایش خون
- تست شنوایی
- تست تعادل
- تست قدرت چشایی و بزاق
- آزمایش اشک (اندازه‌گیری توانایی چشم در تولید اشک)
- سیتی اسکن و ام آرآی
- تست الکترومیوگرافی (برای اندازه‌گیری میزان عملکرد عصب‌ها)
- تست گلوکز در زمان فلج صورت در تشخیص دیبایت تشخیص داده نشده مؤثر است.
درمان
داروها
برای کاهش میزان تورم عصب‌ها داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردینزون تجویز می‌گردد. این داروها هنگامی‌که در مراحل اولیه‌ی بیماری مصروف شوند بهترین تأثیر رادارند. برخی مطالعات نشان داده است که داروهای ضدویروسی مانند اسیکلوویر و یا مخلوطی از داروهای کورتیکواستروئیدی و ضدویروسی در تسریع روند درمان کمک می‌کنند. اگرچه نقش داروهای ضدویروسی در درمان فلج صورت ناشناخته باقی‌مانده است.
محافظت از چشم‌ها
به‌منظور جلوگیری از آسیب به قرینه، چشم‌ها باید محافظت شوند و مرطوب باقی بمانند. به همین منظور فرد برای تر کردن چشم خود باید از اشک مصنوعی استفاده نماید. همچنین پیشنهاد می‌شود در طول شب چشم‌ها با چسب بسته بمانند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی راهکارهای متفاوتی را در خصوص درمان فلج بل دربر می‌گیرد. این راهکارها شامل تمرینات ورزشی، ماساژ درمانی، تمرین حرکات صورت، تحریک الکتریکی، طب سوزنی، گرما، بیوفیدبک و روش‌های درمانی ترکیبی می‌شود.
تمرینات ورزشی و ماساژ برای درمان فلج صورت
تمرینات صورت
- با آرامش در جلوی آیینه بنشینید.
- به‌آرامی ابروهای خود را بالا ببرید. می‌توانید به‌عنوان کمک از انگشتان خود استفاده کنید.
- ابروهای خود را به سمت هم بکشید. اخم کنید.
- به بینی خود چین بیندازید.
- از طریق بینی خود نفس عمیق بکشید و حفره‌های بینی خود را تحریک کنید.
- به‌آرامی گوشه‌های لب خود را به سمت بیرون حرکت دهید.
- تلاش کنید که این حرکات را در هر دو سمت صورت به‌صورت یکسان انجام دهید.
- می‌توانید از انگشتان خود به‌عنوان کمک استفاده کنید. زمانی که صورت به حالت مناسب درآمد انگشتان خود را بردارید و ببینید که آیا می‌توانید لبخند خود را حفظ کنید یا نه.
- گوشه‌ی لب خود را به سمت بالا حرکت دهید. سپس این تمرین را برای سمت دیگر صورت نیز انجام دهید.
تمرینات صورت برای کمک به بستن چشم‌ها
- به پایین نگاه کنید.
- به‌آرامی از پشت انگشت اشاره برای بستن چشم استفاده کنید.
- به کمک دست دیگر به‌آرامی ابروها را بالا بکشید و این کار را بر روی خط ابروها ادامه دهید. این کار به آرام شدن پلک کمک می‌کند و از خشک شدن آن جلوگیری می‌کند.
- اکنون تلاش کنید به‌آرامی چشم‌ها را ببندید.
- چشمان خود را مانند زمانی که به نور نگاه می‌کنید باریک نمایید.
تمرینات آرام کردن عضلات گونه
اگر گوشه‌ی لبتان به سمت دیگری کشیده شده است و یا در گونه‌ی خود احساس کشیدگی می‌کنید، شست خود را در داخل گونه و در زاویه‌ای به سمت مرکز گوش قرار دهید. به کمک انگشتان خود بیرون گونه را چنگ بزنید و آن را به سمت پایین و بالا بکشید این کار کمی دردناک است. این حالت را برای ۱۰ ثانیه حفظ نمایید.
تمریناتی برای مجزا کردن حرکات چشم و دهان
- لب‌های خود را ببندید و محکم به هم فشار دهید: درحالی‌که این حرکت را انجام می‌دهید از طریق آیینه حرکات ناخودآگاه عضلات چشم را مشاهده نمایید. لب‌های خود را بازکنید و سپس دوباره این حرکت را تکرار نمایید.
- لب‌های خود را درهم بکشید: از همان روش قبلی برای فشردن آن‌ها به هم استفاده کنید.
- دندان‌قروچه: برای انجام این کار از همان روش قبلی استفاده کنید.
- لبخند بزنید و این کار را از لبخندهای کوچک آغاز کنید: اطراف چشم خود مخصوصاً قسمت پایینی پلک خود را مشاهده نمایید. نقطه‌ای را که شروع به حرکت می‌کند پیدا کنید. سپس در ذهن خود بر روی لبخند زدن تمرکز نمایید و اجازه دهید که لب‌هایتان افکارتان را دنبال کنند و تا زمانی که پلک‌هایتان هنوز درگیر نشده‌اند این کار را ادامه دهید. همچنین عضلات گردن خود را مشاهده نمایید و اجازه ندهید برجسته شوند.
- در جلوی آینه به تمرین حرف زدن بپردازید: درحالی‌که پلک‌های خود را باز نگه می‌دارید کلماتی را که از حروف م، ب، ف و پ ساخته‌شده‌اند را تکرار نمایید. در شروع کار کلمات را به‌آرامی ادا کنید.
- ابروهای خود را در دو طرف صورت به‌صورت یکسان بالا ببرید: این کار درزمانی که گوشه‌ی لب‌هایتان شروع به حرکت کردند متوقف کنید و درزمانی که ماهیچه‌های اطراف لب آرام می‌شوند این حالت را برای ۱۵ ثانیه حفظ نمایید.
- ماهیچه‌های اطراف گردن را بکشید: این کار را باخم کردن سر به اطراف و به سمت عقب و نگه‌داشتن آن به مدت ۱۰ ثانیه انجام دهید.
- چشمان خود را به‌آرامی بازکنید: بدون بالا رفتن ابروها و یا جلو افتادن پلک پایین چشمان خود را تا جایی که می‌توانید بازکنید و تا ۱۵ ثانیه این حالت خود را حفظ نمایید.
- لب پایین خود را به سمت پایین بکشید: لب پایین خود را باحالت چرخشی به سمت جلو و پایین حرکت دهید. این کار را به‌صورت یکسان در هر دو سمت صورت تکرار کنید. اجازه ندهید سمت سالم صورت کنترل حرکات را به دست بگیرند. چشمان خود را باز نگه‌دارید و اجازه دهید عضلات گردن آرام بمانند. به مدت ۱۵ ثانیه در این حالت بمانید.
طب سوزنی
در این روش از سوزن برای برقراری ارتباط دوباره بین کانال‌های صورت برای به جریان انداختن انرژی حیات و خون استفاده می‌شود. معمولاً از سوزن‌های الکتریکی برای تقویت درمان و بازسازی افتادگی صورت استفاده می‌شود.
بهبودی
در ۹۰ درصد موارد باگذشت ۶ تا ۱۲ هفته از پیدا شدن اولین نشانه‌ها فرد بهبودی پیدا می‌کند. در درصد بسیار کمی از بیماران برخی از نشانه‌ها هرگز از بین نخواهند رفت و قسمت‌هایی از صورت برای همیشه فلج باقی خواهند ماند. در افراد ۶۰ سال به بالا احتمال بهبودی کامل کم‌تر و احتمال فلج دائمی صورت بیشتر خواهد شد. احتمال بازگشت فلج بل بین ۴ تا ۱۴ درصد تخمین زده‌شده است.
