علائم و درمان پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان بیماری است که کاهش تراکم استخوان، کاهش استحکام آن و در نتیجه ضعیف و سست شدن استخوان ها را به بار می آورد. این بیماری در عمل منجر به استخوان های سوراخ سوراخ غیرنرمالی می شود که مانند اسفنج می توان آنها را فشار داد. این اختلال اسکلت بدن باعث تحلیل رفتن استخوان ها و شکستگی های متعدد در استخوان ها می شود. در این بیماری استخوان نسبت به یک استخوان عادی تراکم کمتری دارند. استخوان در حالت نرمال شامل پروتئین، کلاژن و کلسیم می شود که همگی باعث استحکام استخوان ها می شود. استخوان هایی که دچار بیماری پوکی استخوان می شود با کوچکترین آسیب دیدگی می شکنند، آسیب دیدگی ها که در حالت عادی باعث شکستگی استخوان نمی شدند. شکستگی هم می تواند به صورت ترک (مثل شکستگی لگن) باشد هم شکستگی خرد و له شده (مانند شکستگی فشاری ستون فقرات) می شود. ستون فقرات، لگن و مچ دست نواحی از بدن هستند که در اثر پوکی استخوان می شکنند، اگر چه شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان تقریبا در هر استخوانی ممکن است بوجود بیاید. از آنجا که پوکی استخوان یک بیماری تراکم استخوان است ، ممکن است موجب شود مهره برای جبران یکپارچگی ساختاری ستون فقرات، ضعیف شود و منجر به بروز علائم گودی کمر گردد . در این مقاله به بحث علائم و علل پوکی استخوان می پردازیم.

علائم

بیماری پوکی استخوان ممکن است تا چندین دهه بدون هیچ علائمی باشد، زیرا تا زمانی که استخوانی نشکند، این بیماری باعث بوجود آمدن هیچ نشانه ای نمی شود. علاوه براین، بعضی از شکستگی استرسی ستون فقرات ناشی از پوکی استخوان تا چندین سال تشخیص داده نمی شوند، زیرا باعث بوجود آمدن هیچ علایمی نمی شوند. از این رو، ممکن است بیماران تا زمانی که از یک شکستگی استخوان دردناک رنج نبرند، متوجه پوکی استخوان نشوند. نشانه که عموما با این شکستگی های ظاهر می شود، درد است. محل درد به محل شکستگی بستگی دارد. علائم پوکی استخوان در بین مردان مشابه علائم پوکی استخوان در بین زنان است. شکستگی ستون فقرات (مهره ها) باعث دردی منتشر شونده است از کمر تا پهلوها گسترش پیدا می کند. با گذشت زمان، شکستگی های متوالی ستون فقرات منجر به کمردرد مزمن و همچنین کاهش قد و خمیدگی ستون فقرات به دلیل له و خرد شدن مهره ها می شود. له و خرد شدن ستون فقرات باعث می شود که فرد در ناحیه کمر دچار قوز شود که اصولا در بین افراد سالخورده مشاهده می شود.قوز کمر که به سن ارتباط دارد اغلب پس از پوکی استخوان ایجاد می شود و منجر به ضعف استخوان های ستون فقرات شده، تا حدی که استخوان ها یا ترک برمی دارند و یا فشرده می شوند.

پوکی استخوان باعث بوجود آمدن شکستگی های ناشی از فشار در حین راه رفتن یا زمین خوردن بوجود می آید. شکستگی ای که در طول فعالیت های روزمره بوجود می آید شکستگی فشاری یا صدمه جزئی نامیده می شوند.برای مثال بعضی از موارد شکستگی لگن ناشی از زمین خوردگی است. در صورت ابتلا به پوکی استخوان، با یک لیز خوردن و زمین خوردن جزئی نیز فرد دچار شکستگی لگن می شود. شکستگی های لگن همچنین پس از عمل جراحی به زحمت و به کندی بهبود پیدا می کنند، زیرا استخوان به خوبی بهبود پیدا نمی کند.در بیماری پوکی استخوان  با از بین رفتن استخوان های کف پا ، بیمار دچار درد کف پا می شود.

علت و علل

پوکی استخوان باعث کم تراکم شدن و شکننده‌تر شدن استخوان‌ها می‌شود. بعضی از افراد نسبت به افراد دیگر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

در ادامه عواملی که باعث افزایش احتمال ابتلا و علت پوکی استخوان می شود ارائه شده است:

• پوکی استخوان در زنان شایعتر است.
• سفید پوست ها و آسیایی ها
• داشتن اندام باریک و کوچک
• سابقه پوکی استخوان در بین اعضای خانواده ( برای مثال اگر مادر شما این بیماری را داشته باشد احتمال ابتلای شما به آن دوبار می شود)
• سابقه شکستگی استخوان در بزرگسالی
• سیگار کشیدن
• مصرف بیش از حد مواد الکلی
• ورزش نکردن
• رژیم غذایی کم کلسیم
• تغذیه و وضعیت سلامت نامناسب
• بدجذبی (مواد غذایی به خوبی توسط دستگاه روده و معده جذب نمی شوند) ناشی از بیماری هایی مثل سلیاک
• سطوح کم تستوسترون در مردان (هیپوگنادیسم)
• شیمی درمانی که به دلیل عوارض جانبی که بر تخمک ها دارد باعث یائسگی زودتر از موعد شود و احتمال ابتلا به پوکی استخوان در زنان را زیاد می کند.
• آمنوره (توقف دوره قاعدگی) در بین زنان جوان با کاهش استروژن و پوکی استخوان، آمنوره در بین زنانی ایجاد می شود که فعالیت های ورزشی بسیار سنگین انجام می دهند یا چربی بدن آنها بسیار کم است (برای مثال زنانی که دچار بی اشتهایی هستند)
• التهاب مزمن ناشی از بیماری های مزمنی مثل آرتریت روماتوئید یا بیماری های کبدی.
• بی حرکتی برای مثال پس از سکته یا ناشی از بیماری که باعث اختلال درحین راه رفتن می شود.
• پرکاری غده تیروئید، بیماری است که در آن غده تیروئید هورمون تیروئید بیش از حدی (مانند بیماری گریوز) تولید می شود.
• پرکاری پاراتیروئید بیماری است که در آن هورمون پاراتیروئید بیش از حدی توسط غده پاراتیروئید که در نزدیکی یا داخل غده تیروئید قرار دارد، تولید می شود. عموما، هورمون پاراتیروئید با گرفتن کلسیم از استخوان تا اندازیه ای سطح کلسیم خون را حفظ می کند. در صورتی که پرکاری پاراتیروئید درمان نشود، باعث جدا شدن کلسیم بیش از حد از استخوان و در نتیحه ابتلا به پوکی استخوان می شود.
• وقتی بدن ویتامین دی کمی داشته باشد، نمی تواند برای جلوگیری از این بیماری میزان کلسیم کافی را از رژیم غذایی جذب کند. کمبود ویتامین دی ناشی از عدم جذب ویتامین در معده می شود که در بیماری هایی مثل سلیاک و سیروز صفرای اولیه اتفاق می افتد.
• داروهای مشخصی باعث پوکی استخوان می شوند. این داروها استفاده طولانی مدت از هپارین (رقیق کننده خون)، داروهای ضد تشنجی مثل فنیتون (دیلانتین) و فنوباربیتال و استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی (مثل پردینسون) می شود.
• اختلالات ارثی بافت همبند مثل استخوان سازی ناقص ،سندروم مارفان، سندروم اهلرز-دانلوس، هموسیستینوری و سندروم گلیوم همگی می توانند منجر به بیماری پوکی استخوان شوند

تشخیص

عکسبرداری با اشعه ایکس باعث تشخیص پوکی استخوان می شود، زیرا استخوان هایی که دچار پوکی شده اند نسبت به استخوان های عادی باریک تر و سبک تر به نظر می رسند. متاسفانه، وقتی آزمایش عکس بردرای با اشعه ایسک پوکی استخوان را تشخیص می دهد، حداقل ۳۰ درصد از استخوان تحلیل پیدا کرده است. علاوه براین، اشعه های ایکس به خوبی تراکم استخوان را نشان نمی دهند. از این رو، ظاهر استخوان در عکس برداری با اشعه ایکس تحت تاثیر میزان نوردهی اشعه ایکس قرار می گیرد. آزمایش DXA نیز عموما تراکم استخوان در لگن، ستون فقرات و ساعد را می سنجد. این آزمایش بین پنج تا پانزده دقیقه طول می کشد، بیمار در معرض تابش بسیار کمی قرار می گیرد (کمتر از یک دهم تا یک صدم میزان تابش عکس برداری با اشعه ایکس) و کاملا دقیق است.

درمان

بیماری پوکی استخوان در زنان بیشتر از مردان شایع می باشد. این بیماری معمولا تا زمان بروز شکستگی بطور مثال در لگن، ستون فقرات، مچ دست ومهره های کمر علایم خاصی ندارد، اما راههایی برای جوگیری از پوکی استخوان وجود دارد. اگر شما جزو افرادی هستید که عوامل خطر ابتلا به این بیماری را دارید بهتر از روش های جلوگیری استفاده کنید. درمان پوکی استخوان با قرص دارو، ورزش و… به منظور پیشگیری از ایجاد شکستگی صورت می گیرد، بهتر است با مشاهده علایم پوکی استخوان به پزشک مراجعه کنید و در صورت بارداری باید تحت نظر پزشک باشید. ورزش و پوکی استخوان یکی از بحث های درمانی است که بسیار مورد توجه بیماران می باشد.

وقتی سابقه پزشکی مناسب، معاینه و تست پوکی استخوان بدست آمد و تشخیص اولیه صورت گرفت، درمان پوکی استخوان به خوبی انجام می شود. درمان عموما شامل آموزش در مورد مصرف مواد غذایی/رژیم غذایی، ورزش (در صورت نبود شکستگی) و دارو می شود. هدف از درمان پوکی استخوان جلوگیری از شکستگی است. در ابتدا، آموزش در مورد جذب کلسیم و ویتامین D مناسب و همچنین تغذیه کلی مناسب ضرورت دارد. در صورت صلاحیت پزشک، ورزش و تناسب اندام نیز برای حفظ تراکم استخوان و کاهش احتمال زمین خوردگی تجویز می شود.پزشکان در ابتدا پوکی استخوان را به صورت زیر درمان می کنند:

• مطمئن می شوند که بیمار روزانه میزان کلسیم کافی را مصرف می کند و در صورتی که منابع غذایی فرد برای تامین کلسیم کافی نباشند، مکمل کلسیم تجویز می کند.
• تجویز ویتامین D
• ورزش های استقامتی را توصیه می کنند.
• عوامل خطر دیگر را اصلاح می کنند.

دارو

داروهایی که برای درمان پوکی استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرند از قرار زیر است:
برای زنان، داروهای بسیاری برای درمان پوکی استخوان وجود دارد. این داروها شامل موارد زیر می شوند:

• بیوفسفونات ها: این داروها اغلب برای درمان پوکی استخوان برای زنان در دوره یائسگی مورد استفاده قرار می گیرد. این داروها مانع تحلیل رفتن استخوان ها می شود. این داروها حتی باعث افزایش تراکم استخوان ها می شوند. اغلب مواقع بیفسفونات ها به صورت قرص و خوراکی هستند. اما بعضی اوقات به صورت تزریق میان وریدی هستند. بیفوسفونات ها عوارض جانبی زیادی را در بردارند. این عوارض جانبی شامل تهوع، شکم درد، التهاب مری و مشکلات هضم غذا می شود. یکی از عوارض جانبی نادر اما بسیار شدید این داروها از بین رفتن استخوان فک ناشی از نرسیدن خون کافی است.بیفوسفونات ها شامل موارد زیر می شوند:

1. آلندرونات (فوساماکس)
2. ریسدرونات (اکتونل)
3. ایباندرونات (بونیوا)
4. پامیدرونات
5. اسید زولدرونیک (رکلاست، زومتا)

• تعدیل کننده های انتخابی گیرنده استروژن (SERM): این داروها با تقلید اثرات استروژن جهت افزایش تراکم استخوان به درمان پوکی استخوان کمک می کنند از جمله آنها می توان به رالوکسیفن ( اویستا) اشاره کرد.
• کلسی تونین: کلسی تونین هورمونی است که توسط غده تیروئید تولید می شود. این دارو به صورت اسپری بینی عرضه می شود. کلسی تونین مانع از تحلیل رفتن استخوان می شود.
• تری پاراتید (فورتئو): تریپاراتید نوعی هورمون پاراتیروئید است. این دارو باعث تحریک رشد استخوان جدید می شود. تریپاراتید به صورت تزریق روزانه استعمال می شود. این دارو، هنوز برای درمان طولانی مدت پوکی استخوان توصیه نمی شود.
• دنوسوماب (پرولیا): دنوسوماب نوعی درمان بیولوژیکی است. این دارو یک پادزهر است که پروتئینی که در تحلیل رفتن استخوان نقش دارند را تحت تاثیر قرار می دهد. این دارو با حمله به این پروتئین باعث متوقف شدن تحلیل استخوان ها می شود.
• استروژن درمانی: این روش درمانی به ندرت توصیه می شود، زیرا عوارض جانبی شدیدی دارد. در دوران یائسگی استروژن ها از بین می روند. استروژن فرآیند تحلیل رفتن استخوان ها و پیشرفت پوکی استخوان را کند می کند.استروژن درمانی برای مدت طولانی عوارض جانبی زیادی دارد. این عوارض شامل افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته، سرطان پستان و سنگ کیسه صفرا می شود. استرژون درمانی به ندرت برای جلوگیری یا درمان پوکی استخوان مورد استفاده قرار می گیرد.

در میان مردان، کاهش سطح تستوسترون شایع ترین علت پیری استخوان (به جز افزایش سن) است. با انجام آزمایش، می توان به کاهش سطح تستوسترون پی ببرد. در این مورد، آزمایشات دیگر علت پوکی استخوان را تشخیص می دهند تا فرآیند درمان آغاز شود. مردان همچنین می توانند داروهای آلندرونات و رالوکسیفن را مصرف کنند.

درمان گیاهی

در صورتی که مبتلا به پوکی استخوان هستید، هنوز می توانید با داشتن رژیم غذایی مناسب و استفاده از درمان گیاهی که روزانه ویتامین دی و کلسیم کافی برای شما تامین می کند، باعث استحکام و سلامت استخوان های خود شوید. برای این منظور به توصیه های که در ادامه ذکر شده توجه داشته باشید. علاوه بر لبنیات، می توانید از سبزیجات برگ دار، کلم بروکلی و حبوبات و همچنین مکمل ها و غذاهایی که سرشار از کلسیم هستند، مثل بعضی از غلات و نوشیدنی پرتقال، کلسیم بدن خود را تامین کنید. مصرف ویتامین دی مانند کلسیم برای استحکام استخوان ها اهمیت دارد، بنابراین اگر با رژیم غذایی یا قرار گرفتن در معرض نور خورشید ویتامین دی کافی را جذب نمی کنید، از مکمل های غذایی استفاده کنید. برای اینکه ویتامین دی خود را از نور خورشید تامین کنید، باید حداقل روزی نیم ساعت در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرد، و البته نباید کرم ضد آفتاب بر روی پوست خود بمالید. کمبود ویتامین D یکی از عوامل مهم در ابتلا به بیماری پوکی استخوان می باشد. از خوردن غذاها و نوشیدنی هایی که باعث اختلال در فرآیند جذب کلسیم می شوند، خودداری کنید. این غذاها و نوشیدنی ها شامل نوشیدنی های کافئین دار یا گاز دار، مصرف بیش از حد الکل و پروتئین بسیار زیاد می شود.

ورزش

تحرک داشتن باعث سالم نگه داشتن استخوان ها و عضلات شما می شود. با یادگیری نحوه تحرک بدون ایجاد خطر برای بدن، می توانید به خود کمک کنید تا در طول زندگی سالم بمانید.در صورتی که مبتلا به بیماری پوکی استخوان هستید، باید حرکات ورزشی جدیدی به ویژه ورزش های استقامتی (هر نوع حرکت ورزشی که به صورت ایستاده انجام می دهید) را یاد بگیرید که به ایجاد و حفظ استخوان های محکم کمک می کند. همچنین باید بدانید کدام حرکات ورزشی یا دستگاه های وزنه را به منظور جلوگیری از آسیب دیدگی نباید انجام دهید. برای مثال، دستگاه های ورزشی یا حرکات ورزشی که باعث چرخش بالا تنه شما می شود در واقع احتمال شکستگی ستون مهره ها را افزایش می دهند.

تغییر سبک زندگی

علاوه بر خوردن غذاهایی که باعث استحکام استخوان ها می شود، پوکی استخوان و ورزش مناسب در تضاد با هم اند . بهتر است یاد بگیرید که چگونه در زندگی روزمره خود از زمین خوردن و شکستگی اعضای بدن از جمله لگن، مهره ای کمر و ستون فقرات جلوگیری کنید. شکستگی و ترک برداشتن اعضای بدن از عوارض پوکی استخوان است که شما و تیم پزشکی شما می خواهید از آن جلوگیری کنید، زیرا درد، بی تحرکی و بهبود نامناسب را به همراه دارد. به خاطر داشته باشید که حتی داروهایی که احتمال شکستگی را کاهش می دهند به طور کامل این خطر را برطرف نمی کنند. وقتی مبتلا به بیماری پوکی استخوان باشید، با صدمه یا حتی حرکات نه چندان سنگینی که پیش از این مشکلی چندانی برای شما بوجود نمی آورد، ممکن است عضوی از بدن شما دچار شکستگی شود. به طور کلی باید بیشتر مراقب باشید. وقتی برنامه درمانی پوکی استخوان را شروع کردید، چندین مرحله برای جلوگیری از شکستگی وجود دارد که باید آنها را انجام دهید بطور مثال اگر شب ها بیدار می شوید و بیرون می روید مطمئن شوید به جایی بروید که نور کافی وجود داشته باشد.

برای درمان پوکی استخوان روش‌های درمانی دیگری مانند مگنت تراپی، تزریق PRP و … نیز استفاده می‌شود.

جلوگیری

به منظور جلوگیری از پوکی استخوان عواملی که برای سالم نگه داشتن استخوان ها در طول عمر ضروری هستند را رعایت کنید، این عومال از قرار زیر می باشند:

• مصرف کلسیم کافی
• مصرف ویتامین D کافی
• ورزش منظم

مردان و زنان که بین ۱۵ تا ۵۰ سال سن دارند روزانه به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم نیازمند هستند. وقتی سن زنان از ۵۰ سال بیشتر و مردان از ۷۰ سال بیشتر شد، باید این میزان به ۱۲۰۰ میلی گرم افزایش پیدا کند. در صورتی که نمی توانیم با رژیم غذایی خود کلسیم مورد نیاز خود را تامین کنید، مکمل های کلسیم را مصرف کنید. ویتامین دی باعث بهبود توانایی بدن در جذب کلسیم می شود. بسیاری از افراد با قرار گرفتن در معرض نور خورشید ویتامین دی خود را تامین می کنند.ورزش کردن باعث می شود که استخوان های محکم تری داشته باشید و باعث جلوگیری از پوکی استخوان می شود. ورزش در هر سنی برای شما مفید است، اما اگر وقتی جوان هستید به صورت منظم ورزش کنید و در سراسر زندگی ورزش کردن را ادامه دهید، بیش تر برای شما کارایی دارد.