دیسک‌های ستون فقرات به نوعی مانند ضربه‌گیر هستند. آنها پدهای نرم و لاستیکی هستند که بین مهره‌های استخوانی قرار دارند و به تشکیل ستون فقرات کمک می‌کنند. دیسک‌های ستون فقرات از یک حلقه بیرونی غضروف و یک ماده داخلی مانند ژل ساخته شده است. آنها طوری کار می‌کنند تا کمر ما به راحتی خم شود.
ستون فقرات همچنین به محافظت از اعصاب شکننده و نخاع کمک می‌کند. اگر غضروف دیسک نخاع شما آسیب دیده یا نقص ایجاد کند، ماده ژل مانند می‌تواند از جای خود بیرون بزند. این فتق منجر به فشار بیشتر بر روی اعصاب می‌شود. نتیجه درد شدید در کمرتان است. فشار کمی روی اعصاب نخاعی شما می‌تواند باعث بی‌حسی، ضعف و درد شود.
فهرست مطالب
علائم و نشانه‌ها
در صورتی که فتق دیسک باعث وارد شدن فشار به یک عصب نشود، فرد ممکن است یک درد محدود در ناحیه پایین کمر داشته یا اصلاً عوارض دیسک کمر را در این رابطه احساس نکند. در حقیقت فقط افراد بسیار محدود مبتلا به فتق دیسک کمر با علائم شدید یا بسیار ناراحت کننده مواجه می شوند. هنگامی فتق دیسک کمر باعث وارد شدن فشار به یک عصب شود، علائم دیسک کمر می تواند شامل موارد زیر باشند:
درد پایین کمر و در ناحیه باسن و پایین یک پا که تا قوزک یا کف پا کشیده می شود. علت ایجاد این درد وارد شدن فشار به عصب سیاتیک است. در این حالت درد در ناحیه پایین کمر می تواند با درد در ناحیه پا همراه باشد.
احساس سوزش (احساس سوزن سوزن) یا بی حسی در یک پا که می تواند از باسن یا پشت زانو شروع شده و به سمت ران، قوزک، یا کف پا ادامه پیدا کند.
ضعف در بعضی عضلات خاص در یک یا هر دو پا.
ایجاد درد در جلوی ران.
درد عمیق عضلانی و اسپاسم عضلات.
ایجاد ضعف در هر دو پا و از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع از علائم یک نوع خاص و شدید وارد شدن فشار به عصب هستند که در اصطلاح به آن سندروم دم اسب گفته می شود. این عوارض دیسک کمر در موارد نادر ایجاد می شود، اما می تواند علائم شدید برای بیمار به همراه داشته باشد. فرد مبتلا به این علائم باید بلافاصله با پزشک جهت درمان ملاقات کند.
علت ها و دلایل
فرسایش تدریجی دیسک یکی از دلایل اصلی ایجاد فتق دیسک کمر است. با بالا رفتن سن، دیسک های موجود در ناحیه کمر بخشی از مایع خود که قابلیت انعطاف پذیری به آنها می دهد را از دست می دهند. به این ترتیب به علت دیسک کمر لایه خارجی دیسک ها ممکن است دچار پارگی ها یا ترک های ریز شود. در نتیجه این شرایط ژل ضخیم داخل دیسک ممکن است با فشار از طریق این ترک ها و بریدگی ها خارج شده و باعث متورم شدن دیسک یا پاره شدن دیسک کمر آن شود. این شرایط همچنین ممکن است در موارد آسیب دیدگی کمر نیز مشاهده شوند. معمولاً موارد آسیب دیدگی کمر در نتیجه شرایط زیر ایجاد می شوند:
- یک کشیدگی یا فشار سنگین و ناگهانی وارد شده به ناحیه پایین کمر. گاهی اوقات یک حرکت چرخشی ناگهانی یا حتی عطسه کردن شدید نیز می تواند باعث ایجاد این مشکل شود
- انجام فعالیت هایی که هر روز به صورت تکراری و مداوم انجام می شود نیز می تواند باعث وارد شدن فشار به ناحیه پایین کمر شود. برای مثال در این رابطه می توان از حرکت های مربوط به بلند کردن اجسام، قرار گرفتن طولانی در معرض لرزش، و آسیب دیدگی های ورزشی نام برد.
درمان دیسک کمر
بیشتر دیسک‌های کمر به خودی خود یا با درمان محافظه‌کارانه که شامل استراحت، داروهای ضد التهاب و فیزیوتراپی است برطرف می‌شوند. برای برخی از افراد بسته‌های یخ یا گرمای مرطوب وارد شده به ناحیه آسیب دیده، تسکین درد و کاهش اسپاسم عضلات در کمر را فراهم می‌کند.
در این قسمت رایج‌ترین و موثرترین درمان‌های دیسک کمر به طور مختصر و مفید برای اطلاعات بیشتر شما ذکر شده است:
دارو
در درمان دیسک کمر هدف این است که سطح درد خود را با کم‌ترین دوز داروی موثر کاهش دهید. اگرچه پزشک ممکن است در ابتدا داروهای ضد التهابی قوی تری را برای درد حاد تجویز کند، اما پزشک برای استفاده از سایر درمان‌ها به سختی کار خواهد کرد تا دوزهای شما کم‌تر شود و در اسرع وقت شما را به سمت استفاده کم‌تر از داروها سوق میدهد. شل کننده های عضلانی همچنین می‌توانند در تسکین درد و کمک به درد شب و خواب مفید باشند. پزشکان همیشه سابقه پزشکی شما و سایر داروهایی را که ممکن است مصرف کنید برای جلوگیری از عوارض در نظر می‌گیرند.
تزریقات نخاعی
برای برخی از بیماران، درمان‌های دیسک کمر شامل انواع مختلفی از تزریق است که گاهی یک بار انجام می‌شود و گاهی در طی یک سری ویزیت‌های متوالی انجام می‌شود. تزریقات درمانی شامل موارد زیر است:
- تزریقات اپیدورال منتخب ترانس فورامینال تحت هدایت فلوروسکوپی انجام می‌شود.
- تزریقات اپیدورال ستون فقرات با راهنمایی فلوروسکوپی انجام می‌شود.
این تزریق کورتیکواستروئید و بی‌حسی موضعی با کاهش التهاب و فشرده‌سازی عصب نخاعی، درد را تا حد زیادی کاهش میدهد یا از بین می‌برد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست‌ها با تجزیه و تحلیل ناهنجاری‌های حرکتی، تعیین اینکه ساختارهای اسکلتی – عضلانی ممکن است باعث ناهنجاری‌ها شود از طریق آزمایش‌های مختلف، به افرادی که دچار کمردرد هستند کمک می‌کنند و سپس برنامه‌های درمانی را برای رفع نقایص طراحی می‌کنند.
هنگامی که برای اولین بار برای کمر درد خود با یک متخصص فیزیوتراپی مشورت می‌کنید، فیزیوتراپیست شما دامنه حرکت و پاسخ درد شما را با حرکات مختلف (مانند خم شدن به جلو، خم شدن به عقب و خم شدن به پهلو) ارزیابی می‌کند. آنها به دنبال این هستند که کدام حرکات باعث تشدید درد می‌شوند و کدام یک باعث کاهش درد می‌شوند. آنها همچنین قدرت، پاسخ‌های رفلکس پا و احتمالاً نتایج آزمایشات کمکی را ارزیابی می‌کنند تا آسیب شناسی اسکلتی غیر عضلانی را که ممکن است در درد شما نقش داشته باشد، رد کند.
بر اساس این یافته‌ها، فیزیوتراپیست شما مجموعه‌ای مناسب از مداخلات را برای رفع درد و بهبود دامنه حرکتی شما انتخاب می‌کند.
مداخلاتی که می‌توانند درد ناشی از دیسک‌های کمر را تسکین دهند شامل این موارد است:
- درمان دستی (درمان دستی مستقیم توسط فیزیوتراپیست)
- گرما یا سرما درمانی (به ترتیب ارتقاء جریان خون یا کاهش التهاب)
- دستگاه TENS (تحریک الکتریکی ملایم به عضلات برای تقویت آرامش)
- کشش درمانی (کاهش وزن بر روی دیسک‌های ستون فقرات)
- اولتراسوند (استفاده از امواج صوتی ملایم بر روی بافت‌های واکنشی برای بهبودی)
همراه با این مداخلات، فیزیوتراپیست شما همچنین تمرینات مختلفی را برای بهبود دامنه حرکتی شما در نظر می‌گیرد. تمرینات معمولی شامل:
- تمرینات کششی برای بهبود انعطاف‌پذیری عضلات کمر
- تمرینات تقویت و تثبیت کننده برای بهبود قدرت عضلات اصلی و پشتیبانی از پشت
- تمرینات متعادل‌سازی برای بهبود آگاهی از نحوه حرکت کمر در طی فعالیت‌های مختلف
- تمرینات استقامتی برای بهبود هرگونه ناهنجاری وضعیتی
برخی از فیزیوتراپیست‌ها آموزش پیشرفته‌ای در رویکرد تشخیصی و درمانی به نام روش مکنزی دارند. روش مکنزی شامل ارزیابی وجود رادیکولوپاتی بر اساس اینکه آیا یک حرکت مشخص و مکرر باعث می‌شود درد از پا پایین‌تر رود یا خیر، و آیا حرکت دیگری درد را به کمر متمرکز می‌کند (به عبارت دیگر، درد پا را از بین می‌برد). بر اساس این یافته‌ها فیزیوتراپیست ممکن است مجموعه خاصی از تمرینات حرکتی را با هدف از بین بردن درد رادیکولار در یک پا در برنامه ورزشی قرار دهد.
تزریق اوزون
اوزون یک گاز است که در حقیقت نوع قوی تر گاز اکسیژن می باشد که با فرمول O3 شناخته می شود. به نظر می رسد تزریق گاز اوزون می تواند باعث تحریک و فعال کردن آنزیم هایی شود که نقش موثر در فعالیت پر اکسید و رادیکال های آزاد دارند. به این ترتیب تزریق اوزون می تواند وضعیت سیستم ایمنی بدن را بهبود بخشیده و به بر طرف شدن علائم دیسک کمر کمک موثر کند.
در این حالت بیمار مبتلا به دیسک کمر به یک اتاق مخصوص برده شده و بر روی شکم در حالتی دراز می کشد که یک بالش زیر شکم وی قرار داشته باشد. در ادامه ناحیه تحت درمان آماده شده و با یک شیوه استریل پوشانده می شود. تزریق اوزون معمولاً تحت بی حسی موضعی با استفاده از داروهای ضد تشویش در داخل رگ انجام می شود.
انجام این تزریق معمولاً با کمک دستگاه سی آرم انجام می شود. در این حالت سوزن به دیسک دارای مشکل با استفاده از دید تونلی و با توجه به تصویر فلئوروسکوپی وارد می شود. در این حالت می توان از مقدار کمی رنگ های مات رادیویی (اومنی پاک) به محل تزریق کرد تا بتوان از محل تحت درمان دیسکوگرام تهیه کرد. در نهایت ۳ تا ۱۰ سی سی مخلوط گاز اکسیژن و اوزون به محل دیسک تزریق می شود تا به این ترتیب مشکل بیمار از بین برود.
عمل جراحی
بسیاری از موارد خفیف بدون نیاز به عمل جراحی بهبود می‌یابد؛ به هر حال اگر درد، ضعف پیشرونده یا اختلال در راه رفتن، پس از شش هفته از بین نرفت ممکن است دیسک کمر شدید باشد و عمل جراحی نیاز است. بیماری‌های اورژانسی مانند سندرم کوئادا اکوئینا به عمل جراحی فوری برای جلوگیری از آسیب دائمی عصب و اختلال عملکردی باید انجام شود.
پیشگیری
بلند کردن صحیح اجسام، نشستن صحیح، ایستادن صحیح و وضعیت بدنی مناسب از ابتلا به فتق دیسک کمر جلوگیری می‌کند. وقتی که اجسام سنگین را بلند می‌کنید باید از عضلات پا به‌جای کمر استفاده کنید و از چرخیدن در هنگام بلند کردن اجسام سنگین بپرهیزید.
نتیجه انجام تمرینات منظم، حفظ وزن مناسب، تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری است که باعث افزایش سلامت ستون فقرات و کاهش احتمال ابتلا به فتق دیسک کمر می‌شود.
