از ورم زانو گاهی اوقات با اصطلاح “آب آوردن زانو” در گفتار عامه و دانش‌واژه “افیوژن” در متون تخصصی پزشکی یاد می‌شود. ورم زانو می‌تواند در اثر ضربه، استفاده مفرط مداوم یا بیماری باشد. ورم مفصل زانو موجب محدودیت عملکرد و کاهش انعطاف‌پذیری این مفصل می‌شود؛ به عبارتی منجر به سفتی و خشکی زانو می گردد. برای مثال ممکن است بیمار به راحتی نتواند زانوی ورم کرده را کاملاً خم یا صاف کند و همچنین زانو در حالت دراز کردن پا در زاویه ۱۵ تا ۲۵ درجه قرار بگیرد. احتمال دارد ورم زانو، بسته به عارضه زیربنایی و دامن زننده به تورم، با هیچ علامت دیگری توأم نباشد یا از سوی دیگر با درد، قرمزی و یا عدم تحمل وزن بدن همراه باشد. بیمار طبعاً تمایل دارد تا به علت احتمالی ورم زانو پی ببرد و علائم را به منظور پیشگیری از بروز مشکلات بیشتر درمان کند؛ خواه ورم زانو تنها اندکی موجب آزارش باشد، خواه وی را دچار دردی توان‌فرسا سازد. ورم مزمن یا طولانی مدت به آسیب بافت مفصل، تحلیل غضروف و نرم شدن استخوان می‌انجامد، بنابراین بهتر است هر چه سریع‌تراقدام به درمان ورم زانو نمود.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#6fb5f3″]ورم زانو در صورت درمان نشدن، توانایی حرکتی را به شدت محدود می‌کند. مصرف مسکن‌ها و بهره‌گیری از روش خارج کردن مایع از مفصل زانو کاهش درد و علائم مربوط به ورم زانو را به ارمغان می‌آورد. البته شیوه درمان با توجه به بیماری‌ها و عارضه‌های ایجاد کننده‌ی ورم زانو برای هر بیمار متفاوت از دیگری است، البته با در نظر گرفتن شدت ورم و سابقه پزشکی، متخصصین ما در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی دکتر سعیدی، گزینه‌های درمانی ورزشی و فیزوتراپی مخصوص شرایط بیمار را ارائه می‌دهند. جهت اطلاعات بیشتر و مشاوره با مشاورین ما یا رزرو نوبت می‌توانید از شماره ۰۲۱۶۶۵۳۳۲۴۵ استفاده نمایید.[/alert]
فهرست مطالب
علت
گاهی علت ورم زانو می تواند نتیجه وجود عفونت‌هایی چون دمل یا سلولیت (عفونت پوست و بافت زیرپوستی) است. بیماری‌های التهابی تأثیرگذار بر مفصل‌های متعدد درون بدن نیز باعث ورم زانو می‌شوند که از جمله آن بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• اسپوندیلیت انکیلوزان (التهاب مفصل‌های بین‌مهره‌ای ستون فقرات)
• التهاب بورس یا بورسیت (التهاب کیسه بورس محافظت کننده از مفصل)
• نقرس (گونه‌ای آرتروز که به دلیل تشکیل اسید اوریک در مفصل ایجاد می‌شود) و بیماری شبه‌نقرس
• استئوآرتریت
• آرتروز پسوریازیس (آرتروز همراه با پسوریازیس یا صدفک پوست)
• آرتریت روماتوئید یا روماتیسم زانو (بیماری خود ایمنی مزمن که عفونت مفصل مشخصه‌ی بارز آن است.)
• آرتروز عفونی یا سپتیک و آرتروز زانو
• لوپوس منتشر یا لوپوس اریتماتوس سیستمیک (اختلالی که در آن بدن به بافت‌ها و سلول‌های سالم خود حمله می‌کند.)
ورم زانو گاهی بر اثر ضربه و آسیب بروز می‌کند. بعضی از موارد آسیب زا عبارت‌اند از:
• آسیب‌های ناشی از نیش یا گاز گرفتن
• شکستگی استخوان و بی حرکتی مفصل زانو
• وارد شدن بخشی از استخوان یا غصروف درون فضای مفصل
• هماتوما (تجمع خون در بافت بدن)
• کشیدگی و رگ به رگ شدن
• پارگی مینیسک زانو
تومورها نیز باعث ورم زانو می‌شوند.
نرمی کشکک زانو (کندرومالاسی)، عارضه شایع به علت استفاده بیش‌ازحد عضو است که به غضروف مفصلی جذب شوک زیر کشکک و شیار متصل به استخوان ران، آسیب می‌رساند. این بیماری اغلب افراد جوان و سالم را درگیر می‌کند و بیشتر با درد و تورم زانو مشخص و توصیف می‌شود. اکثراً درد با نشستن طولانی‌مدت و یا بالا و پایین رفتن از پله‌ها وخیم‌تر می‌شود. بیماران مبتلابه عارضه نرمی استخوان زانو، ممکن است در هنگامی‌که خم می‌شوند یا زانوی خود را راست می‌کنند متوجه ساییدگی یا صدای کلیک در زانو شوند. معمولاً درمان‌های محافظه کارانه نظیر استراحت کردن و استفاده از یخ می‌تواند به درمان نرمی غضروف زانو کمک کند. گاهی اوقات برای تسکین درد به فیزیوتراپی و انجام عمل جراحی نیاز می‌باشد.
عوامل خطر
• سن: ورم زانو معمولاً بیشتر در افراد مسن‌تر از ۵۵ سال بروز می‌یابد.
• شرکت در فعالیت‌های ورزشی: شرکت کنندگان در ورزش‌های همراه با تغییر جهت ناگهانی، مانند بسکتبال، بیشتر در معرض ضربه‌ها و صدمه‌هایی هستند که باعث ورم زانو می‌شوند.
• چاقی: اضافه وزن علاوه بر این که فشار مضاعفی را بر مفصل زانو وارد می‌کند به آسیب فرسایشی دامن زننده به ورم زانو نیز می‌انجامد. در این شرایط، احتمال ابتلا به استئوآرتریت، یکی از علل متداول ورم زانو، افزایش می‌یابد.
علائم
معمولا ورم زانو با و علایم آرتروز زانو درد همراه است و درد شدید از علائم بارز این بیماری می باشد. با این حال، ورم زانو از علائم متعدد دیگری نیز برخوردار است که به تشخیص علت اصلی این عارضه کمک می‌کنند. در زیر به بعضی از رایج‌ترین علائم ورم زانو اشاره می‌کنیم:
• ورم زانو به اندازه‌ای که زانو بزرگ‌تر از حد طبیعی به نظر رسد.
• پف کردن اطراف قسمت‌های خاصی از زانو به ویژه بخش استخوانی
• سفتی مفصل زانو که در حقیقت نتیجه تجمع مایع در آن ناحیه است.
• دشواری در خم کردن یا حتی صاف کردن کامل زانو(خشکی مفصل زانو)
ورم زانو در موارد شدید با علائم دیگری نیز همراه است. شماری از نشانه‌های نگران کننده عبارت‌اند از:
• ساکت نشدن درد، حتی پس از مصرف داروهای خاص و مسکن‌های غیرتجویزی
• قرمزی زانو
• گرم‌تر بودن یک زانو نسبت به زانوی دیگر
تشخیص
- سابقه پزشکی و معاینه بالینی: پزشک از بیمار می‌خواهد علائم، زمان و شیوه آسیب دیدگی و زمان ورم کردن زانو را شرح دهد. همچنین بیمار باید فعالیت‌های جدید خود، سابقه آسیب دیدگی و جراحی را نیز به پزشک توضیح دهد.
- رادیوگرافی: اگر سابقه آسیب دیدگی و نشانه‌های آرتروز وجود داشته باشد، عکسبرداری از زانو برای اطمینان از عدم شکستگی یا دررفتگی زانو ضروری است.
- ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): ناهنجاری‌های استخوان یا مفصل زانو، برای مثال پارگی رباط، تاندون یا غضروف در ام آر آی دیده می‌شود.
- سونوگرافی: روش تصویربرداری دیگری که برای مشاهده ناهنجاری‌های استخوان، رباط و تاندون مفید است.
- آسپیراسیون زانو: متخصص ابتدا زانو را بی‌حس می‌کند، سپس مقداری از مایع را با سوزن از کپسول مفصل خارج می‌کند. مایع خارج شده برای وجود خون، باکتری یا کریستال‌های اسید اوریک آزمایش می‌شود.
درمان
درمان آب آوردن زانو شامل بدون جراحی و جراحی می باشد. بسته به شدت بیماری و علائم آن پزشک نوع بیمار را تجویز می کند.
P.R.I.C. (محافظت، استراحت، یخ گذاری، کمپرس کردن، بالا قرار دادن)
روش پرایس معمولاً برای درمان ورم مفاصل زانو بسیار کارآمد است؛ پرایس (PRICE) مخفف کلمات محافظت (protection)، استراحت (rest)، یخ (ice)، فشردگی (compression) و ارتفاع (elevation) است.
۱٫ محافظت: برای پیشگیری از آسیب ناشی از وارد آمدن فشار مکرر به زانو و درمان آب زانو از زانوبند استفاده کنید.
۲٫ استراحت: وزن بدن را روی زانوها نیاندازید. اگر مجبور به حرکت کردن هستید، یک جفت چوب زیر بغل تهیه کنید تا وزن بدن را تحمل کند.
۳٫ یخ گذاری: دو تا سه بار در روز جهت کاهش درد و التهاب، کمپرس سرد یا یخ را روی زانو قرار دهید. همواره پارچه یا حوله را بین پوست و کمپرس یخ بگذارید تا از پوست محافظت کنید. هیچ‌گاه از کمپرس گرم برای درمان ورم زانو استفاده نکنید، چون موجب افزایش التهاب خواهد شد.
۴٫ کمپرس کردن:برای حمایت از مفصل زانو و فشرده ساختن آن و درمان آب آوردن زانو از نوار پانسمان کشی یا زانوبند استفاده کنید تا تجمع مایع و ورم زانو را کاهش دهد.
۵٫ بالا قرار دادن: هر زمان که می‌توانید زانو را بالا بگذارید. یک بالش را به گونه‌ای زیر پا قرار دهید که زانو بالاتر از قلب قرار گیرد و به این ترتیب مایع جمع شده زیر مفصل زانو سریع‌تر تخلیه شود.
آسپیراسیون زانو
اگر علت اصلی تورم و آب آوردن زانو آرتروز باشد، متخصص آسپیراسیون زانو و خارج کردن مایع را توصیه می‌کند تا زانو بهتر حرکت کند، درد زانو کمتر شود و سفتی و خشکی زانو کاهش یابد. آسپیراسیون زانو عملی است که در آن متخصص با استفاده از سرنگ و سوزن استریل مایع اضافی انباشته شده در مفصل زانو را تخلیه می‌کند. این عمل عموماً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
جا انداختن
برای درمان دررفتگی‌هایی مانند از جا درآمدن کشکک زانو و در نتیجه درمان آب آوردن زانو، روش‌های خاصی برای جا انداختن به کار برده می‌شود.
آتل و گچ
اگر شکستگی دلیل ورم زانو باشد، پزشک استفاده از آتل یا گچ گرفتن را برای بی حرکت نگه داشتن زانو تا زمان بهبود آن توصیه می‌کند.
دارو درمانی
ورم مزمن زانوی ناشی از آرتروز زانو با داروهای ضدالتهاب و مسکن‌های غیرتجویزی درمان می‌شود. گونه نوینی از داروهای ضدالتهاب (NSAIDs) که صرفاً ماده‌ای را هدف قرار می‌دهند که در بیماری آرتریت روماتوئید باعث التهاب می‌شود.
ورزش برای درمان آب آوردن زانو
ورزش منظم موجب کاهش وزن می‌شود و در نتیجه از بروز آسیب عضلانی و مفصلی جلوگیری می‌کند. چنانچه اضافه وزن دارید یا از التهاب و درد مفصل رنج می‌برید، تمرینات ورزشی روزانه‌ی ملایم را شروع کنید. بهتر است در عوض ورزش‌هایی مانند دویدن و دوچرخه سواری، ورزش‌هایی نظیر شنا و ایروبیک در آب را انتخاب کنید که فشار زیادی به مفصل وارد نمی‌کنند و برای آن مفید هستند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نقشی کلیدی در درمان ورم و آب آوردن زانو دارد. متخصص فیزیوتراپی ابتدا علت اصلی ورم یا آب آوردن زانو را تعیین می‌کند تا برمبنای این تشخیص بتواند برنامه تمرینی را به روشی تهیه کند تا مایع اضافی کمتر شود. حرکت و انقباض عضلات دو روش اصلی کم کردن مایع اضافی جمع شده در بخش‌های بدن است. چنانچه پزشک دستور بی‌حرکت بودن نداده باشد، حرکت کنترل شده باعث می‌شود مایع از ناحیه آسیب دیده به بیرون رانده یا پمپاژ شود. عضله‌های ناحیه آسیب دیده برای حرکت دادن مفصل منقبض می‌شود و مایع به سمت اندام‌های داخلی حرکت می‌کند. رگ‌ها دریچه یک‌طرفه‌ای دارند که به سمت اندام‌های داخلی بدن باز می‌شود و انقباض‌های عضلانی مایع را در این جهت پمپاژ می‌کند.
ماساژ درمانی
هدف از ماساژ درمانی زانوهای متورم و آب آورده کاهش دادن ورم، تقویت مفصل، بهبود عضلات و بازیابی توانایی حرکتی زانو است. فشرده کردن زانو جذب مایع را افزایش می‌دهد. متخصص از بالای زانو و زیر کشکک زانو می‌گیرد و به طور متناوب با هر دو دست فشار می‌دهد. سپس متخصص دست‌ها را به هم فشار می‌دهد. وضعیت زانو پس از کاهش ورم بهتر می‌شود، بافت همچنان ضخیم است. ضخیم بودن بافت با مالش دادن حل می‌شود.
اگر زانو ملتهب است، نباید آن را مستقیم ماساژ داد، بلکه باید بالای آن ماساژ داده شود. درمان دستی مفصل باید چند ساعت یا چند روز بعد انجام شود. گرم شدن یا ورم کردن زانو پس از ماساژ مفصل علامت این است که درمان باید به تاخیر انداخته شود.
عدم استعمال دخانیات
از استعمال دخانیات بپرهیزید چون باعث آهسته شدن یا نقص فرایند التیام می‌شود.
رژیم غذایی مناسب
- مواد غذایی سرشار از ویتامین B. مانند سویا، گوشت بدون چربی، تخم مرغ، دانه‌های کامل غلات و ماهی در کاهش درد و تورم مفصل‌ها مؤثراند.
- مصرف بیشتر مواد سرشار از ویتامین D. مانند دانه‌های غنی شده غلات و فراورده‌های لبنی، به پیشگیری از شروع بیماری‌های فرسایشی‌ای چون پوکی استخوان کمک می‌کند.
- بالا بودن میزان سدیم، افزایش ورم و التهاب مفصل را در پی دارد.
- بر اساس پژوهش‌های انجام شده، اسیدهای چرب امگا ـ ۳موجود در موادی چون گردو و ماهی چرب باعث کاهش التهاب و تسریع فرایند التیام می‌شوند.
برای درمان ورم زانو روش‌های درمانی دیگری مانند تزریق اوزون، تزریق پی آر پی و … نیز وجود دارد.
پیشگیری
از آنجایی که ورم زانو پیامد بیماری زیربنایی و نهفته یا بر اثر ضربه دیدن زانو است، بنابراین امکان پیشگیری از ورم زانو وجود دارد. مدیریت ورم زانو و درمان مفصل زانو معمولاً نیازمند همکاری بیمار با پزشکان و همچنین مساعدت و توجه اعضاء خانواده و وابستگان است. با توجه به این نکات، راهکارهای زیر برای پیشگیری از ورم زانو پیشنهاد می‌شوند:
- مراجعه منظم به پزشک برای همگان، به ویژه برای افراد مبتلا به عارضه‌هایی چون نقرس، آرتریت روماتوئید و استئوآرتریت مفید است.
- مصرف داروهای تجویزی طبق دستور پزشک
- بستن زانوبند در صورت ضربه دیدن زانو
- فیزیوتراپی یا انجام ورزش های خاص برای تقویت عضله‌های سفت شده
به خاطر داشته باشید که هنگام ورزش کردن نباید فشار زیادی به زانو وارد کنید؛ شنا و ایروبیک آبی از ورزش‌های مناسب به شمار می‌روند. بهتر است افراد مبتلا به ورم زانو در کنار ورزش کردن از نظرات کارشناسی متخصصین تغذیه و تناسب اندام نیز بهره بگیرند.
